سخنان داریوش در آرامگاهش

داريوش در نبشته هاي خود، در اغاز به ستايش اهورامزدا،خداي يگانه که او به سويش رفته مي پردازد و سپس خود را مي نمايد و مي گويد که چه انجام داده و چگونه کسي بوده و پس از آن روش فرمانروايي خود را مي نمايد، گويي داريوش اين نبشته را براي روزگاري نوشته که همه چيز در ژرفاي فراموشي رفته و با اين نوشته مي خواهد بگويد که روزگاري در اين کشور بستوده، کسي همچون او فرمان مي رانده است:

نبشته ي نخست داريوش در آرامگاه

" خداي بزرگ است اهورامزدا، که اين زمين را آفريد، که آن آسمان را آفريد، که شادي را براي مردم آفريد، که داريوش را شاه کرد، يک شاه از بسياري، يک فرمانروا از بسياري.

من، داريوش شاه بزرگ، شاهنشاه، شاه کشورهايي از همه گونه ي مردم، شاه در اين زمين بزرگ و گسترده، پسر گشتاسپ، هخامنشي، پارسي پور پارسي، آريايي(ايراني)، از نژاد آريايي.

گويد داريوش شاه: به خواست اهورامزدا اين است کشورهايي که مگر پارس برآنها فرمان راندم، مرا باجگذارند، آنچه از سوي من به آنها گفته شد، انجام دادند، فرمان من است که آنها را نگاه داشت: ماد، خوج(کشور ايلام)، پارثوا(پهلويان)، هريوا(هرات)، بلخ، سغد، خوارزم، زرنگ، رخج، سته گوش(ستگديا)، گندار، هند، سکاهاي هوم نوش، سکاهاي تيزخود، بابل، آشور، عربستان، مودرايا(مصر)، ارمنستان، کاپادوکيا، سارد، ايونيا، سکاهاي فراي دريا(سکا پرا دريا)،اسکودرا( تراکيا و مقدونيه)، يوناني هاي تک برا( کلاه لبه پهن بر سر مي گذارند)، ليبي، حبشه، ماکا، کاري ها.

گويد داريوش شاه: اهورامزدا چون اين سرزمين را آشفته ديد، پس آن را به من ارزاني داشت، مرا شاه کرد، من شاه هستم، به خواست اهورامزدا؛ من اين سرزمين را برجاي خود نشانيدم؛ آنچه من گفتم، آنرا انجام دادند چونانکه کام من بود. اگر مي انديشي که چند است شمار کشورهايي که داريوش شاه زير فرمان داشت، پس نگاره ها را بنگر که اورنگ مرا بر دوش دارند، آنگاه خواهي دانست که نيزه ي مرد پارسي بسي دورتر جاي رفته و بسي دور از پارس رزم جسته و نبرد آورده است.

گويد داريوش شاه: آنچه انجام شد ، همه را به خواست اهورامزدا کردم، اهورامزدا مرا و سراي شهرياريم و اين کشور را از آسيب دور بدارد. اين را من از اهورامزدا خواهانم، اين را اهورامزدا به من بدهد. فرمان اهورامزدا برايت ناگوار نباشد، راه راست را رها مکن، تندي نکن."

نبشته ي دوم داريوش بزرگ

" خداي بزرگ است اهورامزدا، که اين جهان شگرف آفرينش را آفريد، که براي مردم شادي آفريد، که خرد و توانايي به داريوش شاه بخشيد. به خواست اهورامزدا من چنانم که راستي را دوست مي دارم و از دروغ بيزارم، من نمي خواهم توانا بر ناتوان ستم کند، همچنيين دوست ندارم که به توانا از کارهاي ناتوان آسيب برسد. آنچه را که راست من آن را مي پسندم؛ خواست خدا در زمين آشوب نيست ، که آرامش و نيکي و فرمانروايي خوب است. من دوست دروغگويان نيستم، در دل خود تخم کين نمي کارم، هر آنچه مرا به خشم آورد از خود دور مي دارم؛ با نيروي خرد بر خشم خود سخت چيره ام. هرکه همکاري و همراهي پيشه کند، در خور کوشش، او را پاداش مي دهم. آنکه گزند رساند و ستم کند، به اندازه گوشمالش مي دهم. نمي خواهم کسي زيان رساند و کيفر نبيند. آنچه کسي بر ديگري گويد، من آن را نمي پذيرم، مگر آنکه بر پايه ي فرمان نيک، گواه درست آورد و داوري بيند، از آنچه کسي فراخور توانايي خويش انجام دهد، شادمان و خرسند مي شوم و خشنوديم را کرانه اي نيست، چنين است هوش و خواست من. مپندار که زمزمه هاي پنهاني و درگوشي بهترين سخنان است، بيشتر به آني گوش فرادار که بي پرده مي شنوي. تو بهترين کار را از توانمندان مدان و بيشتر به چيزي بنگر که از ناتوانان سر مي زند. آنگاه که تو از آنچه بر دست من رفته ، چه در زادگاهم و چه در آوردگاه، بيني يا بشنوي، بدان که آنست توانايي من، که برتر و تيزتر از نيروي پندار است، اين است کارداني من: تا جايي که توش و توان دارم، در جنگجويي هماوردي خوبم. چون در آوردگاه باشم، کسي را که از دور مي بينم به نيروي خرد مي دانم که بدخواه است يا نه، به نيروي خرد و خواست خويش همواره نخستين کسي هستم که کار شايسته را خواهانم، چون دشمني را بينم و چون دوستداري را. مردي هستم ورزيده، هم به دست و هم به پا. به هنگام سواري سوارکاري خوبم، در تيرافکني، تيرانداري چيره دست، چه بر اسب باشم چه پياده. در نيزه ور ي، نيزه اندازي خوبم، خواه از روي اسب خواه از روي خاک. هنرهايي که اهورامزدا به من بخشيده است و توانسته ام که به کار گيرم چنين بود. آنچه به دست من رفته به ياري يزدان همه را با هنرهاي خويش که ارزاني اهورامزدا بوده است، به انجام رسانده ام. نيک درياب که من چگونه ام و هنرهايم چه و برتري ام چگونه و تا چه اندازه. مگذار آنچه در اين باره شنوده اي بر تو نادرست نمايد، آنچه به تو گويند باور دار، کارهايم را نادرست مپندار، نبشته هايم را نگهدار باش، فرمان را پايمال مکن، نگذار کسي در انجام فرمان نادان بماند"

در نماي آرامگاه داريوش بزرگ، "گوباروا پاتي شووراي، نيزه دار داريوش شاه" و همچنين "اسپاکان، کمان دارو تبرزين دار داريوش شاه" نمايانده شده اند. اين دو از بزرگترين ياران داريوش بوده اند. گوباروا يکي از شش تن بود که همکار داريوش در کشتن گئومات

بوده است، اسپاکان تا اندازه اي ناشناخته است، هرودت اورا به اشتباه يکي از شش تن ناميده است و اين خود مي رساند که وي در دربار داريوش جايگاه بلندي داشته است.

گاهشمار نقش رستم

در برابر آرامگاه داريوش، ساختماني چهارگوش و شگفت اور هست که بايد در روزگار داريوش بزرگ ساخته شده باشد، اين ساختمان به مانند ساختماني در پاسارگاد است که زندان ناميده مي شود و روشن مي کند که هردوي آنها کاربرد يکساني داشته اند. اين ساختمان به مانند، همتاي خود در پاسارگاد از کنارهم نهادن سنگ هاي سياه و سپيد ساخته شده است. کاربرد اين ساختمان، همواره مورد اختلاف گاهشناسان بوده است، برخي آن را جايگاه نگاه داري برخي کتاب ها، دانسته اند، ولي گونه ي ساخت و ساختار اين ساختمان روشن مي کند که براي کابرد ديگري بوده است و آن گاهنما است. براي آگاهي از دلايل و چگونگي کاربرد اين گاهنما و چيزهاي ديگر در اين باره به کتاب "رصدخانه ي خورشيدي نقش رستم" از جناب آقاي رضا مرادي غياث آبادي مراجعه کنيد. به گفته ي پژوهشگر اين سخن، اين گاهنما دقيق ترين گاهشمار آفتابي در سراسر تاريخ بشري است و اين بيانگر هوش و نبوغ دانشمندان پارسي و ايراني است.