دید سوم3

نوشته هندی که کریشنا و رادها را هنگامه بازی "چتورانگا" در تخته ۸ در ۸ اشتاپدا نشان میدهد

مانند بیدو(Bidev), تاریخ شطرنج شناس روسی اشاره کرد که هیچ کس که بتواند داد(قانون)های شطرنج را تنها با بررسی جایگاه رژه در آغاز بازی بسازد. از آن سو دستیابی به چنین کاری میتوانست از نگاه کردن به تخته نرد که یکی دیگر از نوآوری ایرانیان است(تاس نیز خاستگاهی ایرانی دارد) شدنی شده باشد.کهنترین تاس ها در جهان در "دهان غلامان" در خاورنیمروزی استان ایرانی سیستان یافت شده است که به دوران هخامنشیان بازمیگردد.

کهنترین مهره های شطرنج که به روشنی شناخته میشوند در افراسیاب(سمرقند) کهن که گستره ایران فرهنگی از خاک بیرون آمده است.هم سنج با آن چنین مهره هایی در هند نیست.افراسیاب زیر فرمان اسلامی از ۷۱۲ ترسایی بوده است ولی در ریشه سرزمینی و چپیره ای(جامعه ای) پارسی است. چند مهره کهن دیگر که میتوانند مهره های شطرنج باشند گهگاه مهره های فیل و گاو کوهان دار شطرنج خوانده شدند را در تشکنت نگهداری میشد. آنها در سال ۱۹۷۲ ترسایی در دلورزین تپه(Dalverzin tepe) که دژ کهنی در نیمروز(جنوب) ازبکستان یافت شده اند و زمان برآورد شده آنها سده دوم ترسایی است. تاریخ شطرنج شناس کارشناس لیندر(Linder) گمان میکند که آنها مهره های شطرنج نیستند ولی برای نیای بازی شطرنج بوده است.آن مهره ها میتوانند به چم کهنتر بودن شطرنج پیش از زمانی که برای آن گفته شده باشد.

مهره های تاس هخامنشی از دهان غلامان

به هرگون, هیچ مهره ای از نخستین دوره های آن در هند نیست و تنها در سده دهم ترسایی یک اشاره کوتاه از المسعودی پدیدار میشود که " کاربرد دندان فیل(در هند) بیشتر برای تراشیدن مهره های شطرنج و تخته نرد است." برخی کارشناسان باور دارند که مهره های کهن شطرنج هندی ممکن است روزی یافت شوند. تاکنون این تنها یک مرداب پنهان شده است.

گروه دیگر مهره های شطرنج(۳ مهره) از نیشابور می آید. در نیشابور یک چینش از دندان فیل دیگر یافت شده است که برمیگردد به سده نهم یا دهم ترسایی.اینها دیگر پیکره نیستند و با الگوی خیالی تراشیده شده اند که با زبان عربی نشان داده شده اند.

آشناسازی شطرنج در هند بدست مسلمانان

نویسنده های مسلمان پی در پی بیان داشته اند که آنها بازی "شطرنج/ش" را از ایرانیان گرفتند که آنرا "شترنگ" میخوانند.این در میان انقلاب سیاسی و فرهنگی رخ میدهد که نوشته های تاریخی فرگشایی(تشریح) شده است.

فرمانروایی امویه ها بدست ابوالعباس پایان یافت که او دوره ای تازه ای را نزدیک ۷۵۰ پس از زایش آغاز کرد که پایتخت سیاسی اسلام را از دمشق به بغداد جابجا کرد که گستره پیشین ایرانیان و هنوز زیر تاثیر فرهنگی ایرانیان بود. فرمانروایی عباسیان به گونه نژادی و فرهنگی دارای خاستگاه ایرانی بودند, به همین انگیزه تاثیر ایرانیان به روشنی در رستاخیز فرهنگی که در درون تنه عربان رخ دارد چیره بودند. شمار بسیاری از آگاهی های گذشته از شهرنشینی(تمدن)های ایران و یونان و بیزانس و مصر و میانرودان گردآوری و به عربی برگردان شد.آگاهی های تازه در بدنه دانش جذب شد که در دنباله آن به باختر رفت. شطرنج تنهای یکی بخشی از این آگاهی ها بود که همراه دانشهای ریاضی و ستاره شناسی و فلسفه و یا پزشکی بسته بندی شد.

به هرگون,ما میدانیم که شطرنج در بغداد در سده نهم ترسایی شکوفا شد ولی تنها سند معتبر از بازی کردن شطرنج در هند به سده ۱۱ ترسایی برمیگردد.

---------------------------------------------------------------------------

برگردان در اینجا به پایان میرسد.امیدوارم از آن بهره برده باشید.

*فرتورهای این نوشته نیز تنها از جستار برگردان شده میباشند.

با سپاس
علیرضا سپهرآرا

با درود بر ایرانیان گرامی و پژوهشگر

پیشینه ای سیزده هزار ساله در پشت نگرش ما ایرانیان به آسمان است که سرانجام پس از نگرش چند هزارساله در آسمان,مردم چهره و پیکره هایی در میان ستارگان دیدند و برای هرکدام از آنها نامی گذاشتند.درمیان این پیکره ها,دوازده پیکره برجستگی ویژه ای از دیگران پیدا کردند که به نامهای روبرو هستند: بره(ARIES) - گاو(TAURUS) - دوپیکر(GEMINI) - خرچنگ(CANCER) - شیر(LEO) - خوشه(VIRGO) - ترازو(LIBRA) - کژدم(SCORPIO) - کمان(Sagittarius) - بز(Capricorn) - دال(Aquarius) - ماهی(Pisces) که به آنها پیکره های آسمانی(صورتهای فلکی) میگویند.

انگیزه برجستگی این پیکره ها بر یکی جنبشهای زمین به نام "جنبش محوری" است.در این جنبش محور زمین که خطی انگاری(فرضی) از قطب اپاختری(شمالی) تا قطب نیمروزی(جنوبی) است به اندازه ۲۳ درجه و نیم میچرخد.

فرتورهای نشان دهنده جنبش محوری زمین

زمان این جنبش نزدیک ۲۵۹۲۰ سال است که شمارش آن اینگونه است که دیدند این جنبش پرهونی(دایره ای) را اگر به ۳۶۰ درجه بخش کنند,محور زمین نزدیک هر ۷۲ سال یک درجه به پیش میرود.
۷۲ سال/یک درجه * ۳۶۰ درجه= ۲۵۹۲۰ سال برای یک دور کامل.

این جنبش زمین دو درآمد دارد.نخست دگرگونی آب و هوا در زمین و پدید آمدن چهار فصل پدید می آورد. دوم این اندیشه ای را در ما پدید می آورد که زمین و دیگر سیاره ها در نیسنگ پرهون(دایره البروج) که دربرگیرنده همان ۱۲ چهره آسمانی(صورت فلکی) در جنبش هستند.ولی این جنبش به وارون چگونگی چینش نامهای آنها است.به این چم که زمین نخست از چهره بره نمیگذرد که به گاو برسد بلکه پس از بره ماهی و سپس دال و سپس بز و دیگر خواهد بود.

پس آن جام بر کف نهاد و بدید --- درو هفت کشور همی بنگرید
ز ماهی به جام اندرون تا بره --- نگاریده پیکر بدو یکسره
چه کیوان و چه هرمز و چه بهرام و شیر --- چو مهر و چو ماه و چو ناهید و تیر
-- استاد سخن فردوسی توسی

بر پایه داستانهای ایرانی ستاره شناسی به دوره جمشید باز میگردد که با جام گیتی نمای خود هفت کشور را می نگریست که با زمان سنجی که کدبان فریدون جنیدی انجام دادند به هشت هزار سال پیش یا پایانه دوره جمشیدی باز میگردد.
کدبان جهانشاه درخشانی با گفتگویی که با امیر حسین رسائل داشتند اشاره کردند که اوستا و نوشته های زرتشتی به آگاهی های ستاره شناسی ریزی برخورد میکنیم که یکی از آنها همان جنبش محوری است که به گونه گذرا در نسک(کتاب) ایشان "آریاییان، مردم کاشی، امرد، پارس و دیگر ایرانیان" بیان گشته است.
جنبش محوری در روزهای ویژه ای که پیوند میان زمین و خورشید را به بهترین نشان میدهد اندازه گیری و بررسی میشود که این روزهای ویژه اعتدال بهاری و پاییزی و انقلاب تابستانی و زمستانی است و در میان هیچ فرهنگ و مردمی به جز مردم و فرهنگ ایران چنین تلاشی برای درست نگه داشتن زمان این رویدادها و گرامی داشتن آن(در جشنهای بزرگ نوروز و مهرگان و یلدا)دیده نشده است.پیشرویی ایرانیان در دانش ستاره شناسی نیز بر کسی پوشیده نیست.پس میتوان گفت که ایرانیان از دوره های کهن از جنبش محوری آگاه بودند.