آرتور كريستن سن و دربار ساسانى

نوشته زير متن سخنراني ايران شناس نامدار دانماركي آرتور كريستن سن است كه در دومين سفر او به ايران در سال 1929 در مدرسه آمريكاييان(ظاهرا كالج البرز) مصادف با دوره هاي آغازين سلطنت رضاشاه ايراد شده است.بيانات او،همانطور كه او ادا نموده بدون كوچكترين تغييري آورده مي شود.تا هم حال و هواي جلسه سخنراني حفظ شده باشد و هم چيرگي او بر زبان فارسي نمايانده شود.به رغم برخي اشتباهات دستوري او توانسته به خوبي از عهده بيان مطالب خود به فارسي و اداي مفهوم بر آيد.منبع مورد استفاده من در نقل اين سخنراني ماهنامه فروهر-سال ۳۸ مهر و آبان ۸۲-شماره پى در پى ۳۹۹ بوده است.

آرتور كريستن سن

متن سخنرانى آرتور كريستن سن

شما ميدانيد كه دوره ساسانيان چه چيز است.مي دانيد كه در بين ادوار تاريخي ايران عهد ساساني يكي از بزرگترين بوده است.نه فقط زيرا كه دولت ايران آن وقت قوي و توانا بود،اما از براي اين كه يك تمدن بسيار عالي داشت كه با تمدن روم رقابت مي كرد و آثار و نفوذ آن تمدن هنوز مي ماند.براي تحصيل كردن آن دوره بسيار منابع داريم كه عبارت از روايات مشرقي و مغربي و هم از خرابه ها و صورت هاي از ديوار برجسته و مسكوكات و كارهاي صنعتي مختلف است و اگر آن منابع را با انتقاد تفحص مي نماييم براي آن خواهد بود كه به واسطه آن يك خاتم كاري ظريفي را انجام داده باشيم و دوره ساسانيان دوباره پيش چشم ما زنده باشد.

جلال و شكوه تيسفون

ويرانه طاق كسرى در تيسفون

از تمام جلال و شكوه تيسفون كه پايتخت ساسانيان بود،امروز به جز خرابه ها باقي نمانده كه بزرگتر از همه آنها خرابه قصر سلطنتي مي باشد كه به اسم طاق كسري خوانده مي شود.وسط نماي بدون پنجره عمارت كه داراي طاقچه هايي مي باشد تالار بزرگ به طول تمام عمارت ساخته شده بود.

يك عالم زنده و يك روح جاويدي در پس اين ديواري كه امروز يكه و تنها در وسط اين بيايان برپاست،وجود دارد و با استعانت روايات و نوشته هاي مورخين،مخيله ها مي تواند اين ديوارهاي خاموش را تجديد تجلي داده و اين تالار بزرگ را از صور انساني و البسه رنگين دلفروز تلألؤ جواهرات ذي قيمت مملو سازد.كف تالار با قالي هاي نرم مفروش شده و قسمت هاي زيادي از ديوارها نيز در پس قالي ها مستور هستند.تخت شاهنشاهي در ته تالار و در پشت پرده هايي مخفي است كه اطراف آن را به فاصله هاي معين صاحب منصبان عالي رتبه و بزرگان كشوري احاطه نمودند،مثلا صدراعظم، يا بزرگترين روحاني عالم زرتشتي يا سردار كل قشون يا مهردار و رئيس دار الانشاءسلطنتي يا ساير وزراء و عده زيادي ديگر از مامورين درباري و كشوري و لشكري مثل رئيس دربار و پيشخدمتهاي مخصوص و رئيس قشون داران و رئيس اصطبل ،رئيس قراولان مخصوص شاهي نيز جزو حضار اين تالار مي باشند.دفعتا پرده ها پس رفته و پادشاه پادشاهان نمايان مي شود.روي مسند نشسته جامه چين داري از زري در بر نموده و شلواري كه از مفتول هاي طلا و با دست بافته شده در پاي نموده ،مويهاي سرش با كمال قشنگي شانه شده و حلقه حلقه در اطراف سر و صورتش قرار دارند.در انتهاي ريشش نيز حلقه اي از طلا ديده مي شود تاج شاهي كه داراي يكصد عدد مرواريد خيلي درشت و عده زيادي نگين هاي ياقوت و زمرد مي باشد،به وسيله زنجيري از طلا از سقف بالاي سر شاهنشاه آويزان شده و اين تاج به قدري سنگين است كه سر هيچ انساني طاقت تحمل آن را ندارد.

چهره شاپور شاه ساسانى-موزه متروپوليتن نيويورك

اين جلال وشكوه در يك تالار بزرگي كه روشنايي و نور ضعيف آن از يكصد و پنجاه روزنه سقف كه قطر هيچ يك از آن ها بيش از 12 الي 15 سانتي متر نبود به قدري در وجود اشخاصي كه براي دفعه اول در آن حضور مي يابند موثر است كه بي اختيار در مقابل اين جلال به زانو خواهند آمد.به محض اينكه شاه نمايان مي شود اعيان مملكت و درباريان به علامت احترام دست راست را بلند نموده و انگشت سبابه را در محاذات چشم به طرف شاه نگاه مي دارند و در همين حالت باقي مي مانند.

بين شاه و اعاظم مملكت يك پرده بوده است كه او را از انظار مستور مي داشته.مسعودي مي گويد كه اين پرده در فاصله ده ذراع از شاهنشاه و ده ذراع از اولين رديف درباريان قرار داشته و پاسپاني آن به يكي از پسران يك نفر از اعيان ملقب به خرم باش سپرده شده است.وقتي كه شاهنشاه ميل مي كرد با چند نفر از درباريان محبوب خود در مجلس مخصوصي ملاقات نمايد،فورا به حكم خرم باش يك نفر به قبه قصر رفته و با صدايي كه عموم حضار بشنوند ندا مي داد(( مراقب زبان خود باشيد زيرا امروز در حضور پادشاه هستيد )) و معمولا هر موقعي كه جشن يا مجلس ،سازي در حضور شاهنشاه تشكيل مي شود ،اجراي مراسم فوق لازم است،وزرا و درباريان محض اصغاي اين فرمان بدون صدا يا حركت به ترتيب معلم و درجات خود ايستاده و خرم باش به يك نفر دستور مي دهد تا فلان تصنيف را خوانده و ديگري را مامور مي كند ساز بنوازد.

به واسطه اين مجالس بود كه سرگش (سرگيس) و باربد معروفيتي حاصل كرده و قطعات خود را مشهور ساختند.تشخيص و تعيين نواهاي سه گانه را به باربد نسبت مي دهند و مشهور است كه مشاراليه سيصد و شصت ترانه به عده ايام سال(كبيسه سال زرتشتي محسوب نشده)تصنيف نموده است.خلاصه مورخين كليه قسمت هاي دلپذير ساز را به باربد منسوب مي سازند.

خوب،مجلس جمع شده است و باربد گاهي ((نوروز بزرگ))،گاهي ((سرو سهي)) و گاهي ((كين سياوش)) كه موضوع آن را مرثيه مشهور شاهنامه فردوسي شرح مي دهد و گاهي نغمه هاي ديگري كه اسامي آن ها نيز توسط مورخين قديم عرب و ايراني ضبط شده،مي زند و به واسطه نوازش عود و سرودن ترانه هاي زيبا خود شاهنشاه و عموم حضار را مسرور مي دارد.

بهشت سلطنتى در دستجرد

حالا مجلس را عوض مي كنيم .ما ديگر در تيسفون نيستيم ،بلكه در بهشت سلطنتي مي رويم،مثلا در دستجرد هستيم كه موضوع شكار شير،گراز،خرس،غزال و گورخر در ميان است.

خسرو پرويز سوار بر قايق و در حال تيراندازى

آرتور كريستن سن و دربار ساسانى 33kako3

خسرو پرويز در شكارگاه

بهرام گور شكارچي معروف شكار گورخر را بر سايرين ترجيح مي داد .خسرو پرويز شكار گراز و بز كوهي را دوست دارد .دام هاي زيادي در اتاق درياچه كه محاط به نيزارها مي باشد گسترده شده.پادشاه و همراهان شكارش با لباس هاي فاخر و مرصع به جواهرات و مرواريدها و منقوش به اشكال طيور و گلها در قايق ها سوار شده و از قايق به به سمت گرازهايي كه گرفتار شده اند با كمان ها تير مي اندازند.

قايق هاي ديگري مملو از زن هايي است كه براي تفريح جمعيت چنگ مي نوازند .شكارها را در پشت فيل ها حمل مي كنند.روز ديگر شكار بز كوهي است كه باز به وسيله دام عمل مي نمايند.پادشاه در زير چتري سوار اسب شده و نوازندگان در بالاي چوب بست قرار گرفته اند،شكارها نيز روي فيل ها و شترها حمل و نقل مي شود.براي نقل وضعيات شكارها ما از اعتنا به به روايات مورخين مستغني هستيم،زيرا دو مجلس شكار با دست استادان ماهري روي سنگ هاي مغاره خسروپرويز در طاق بستان منقوش و حجاري شده است.

تمدن روحاني آن دوره موضوعي است كه نمي توانيم به كلمه هاي قليل بيان كنيم.خلاصه سبب درجه عالي تمدن روحاني عهد ساسانيان آن است كه اصلش عناصر سه گانه مذهب زرتشت بود،يعني فكر خوب،سخن خوب و كار خوب.

خوراك شاهى

همين كه شاه از ساز خسته مي شد اغذيه مي آوردند و بديهي است كه اولا آن غذا كه اسمش خوراك شاهي است به ميان مي آيد كه عبارت است از گوشت هاي سرد و گرم،شير برنج و مرغ يا طيوري كه شكمشان از خرما و شكر مي باشد.بعد نوبت (( خوراك خراساني )) مي رسد كه آن نيز عبارت است از گوشتي كه با كره و عصاره طبخ شده است و بعد خوراك هاي سبك تري مي آورند از قبيل خوراك هاي يوناني كه از تخم مرغ و عسل و برنج و كره و شير و قند تهيه شده است.

خوراك دهقان نيز عبارت از گوشت گوسفند و تخم مرغ و چيزهاي ديگر،دسر نيز شامل مغز بادام كوبيده و مخلوط با قند و جوز تازه هندي مسحوق با شكر يا دانه هاي انار ترش و شيرين كه كمي گلاب به آن مي زده اند،يا سيب هاي سوريه و قوميس و خرماي تازه يا بادام و يا از هلوهاي ارمنستان.

همين كه غذا تمام مي شد كنسرت را تجديد مي نمايند.الحان عود و چنگ و ناي و نغمات دلكش نواهاي هفتگانه سلطنتي كه هر يك نماينده يكي از احساسات روحي است،مي شنويم و ساقيان بهترين شربت هاي ايران را مانند شربت بلخ و مرورود و جور و كناواز و دارغام و سور و كوترابولا براي حضار مي ريزند.اما كسي در اين مجالس مست و بي خود نمي شود زيرا بر طبق قوانين مذهب زرتشت آشاميدن زياد شراب مضر است.اما اگر كمي با اعتدال نوشيده شود فوايد آن بي شمار خواهد بود.

ضمیمه

به رویه قسمتهای پیشین تصویر پانورامای دیگری از میراث فرهنگی ایران زمین تقدیم دوستان عزیز می کنم.در تخت جمشید و ایوان شرقی کاخ آپادانا ايستاده ايم.نمای ماهواره ای کاخ را در تصویر پایین می بینید.

نماى ماهواره اى كاخ آپاداناى تخت جمشيد

برای دیدن این فایل احتیاج به نرم افزار کوئیک تایم Quick time player دارید.اين برنامه در بیشتر بسته هاي نرم افزاری و لوح هاي فشرده وجود دارد بنابراين به مجموعه نرم افزارهای مولتی مدیای خود مراجعه کنید و به احتمال زیاد این برنامه را خواهید یافت.اگر اينترنت پر سرعت داريد به حجم ۲۰ مگابایت و رایگان در اینترنت نیز قابل دسترسی است.در صورت دانلود تصویر کاخ و اجرای آن با حرکت دادن نشانگر ماوس بر روی تصویر به قسمتهای مختلف عکس از زوایای گوناگون دسترسی خواهيد داشت گويي كه خود در آن محل ايستاده ايد و مي توانيد سراسر پيرامون خود را به وضوح ببينيد.بر روی پیوند زیر کلیک کرده و بعد از باز شدن صفحه جدید گزینه Download را انتخاب کنید.بعد از انتخاب گزينه دانلود شمارش معكوس چند ثانيه اي انجام مي شود و پس از آن فايل براي بارگذارى آماده است.

كاخ آپاداناى تخت جمشيد

عيد باستانى نوروز بر همه ايرانيان در سراسر گيتى فرخنده باد...شاد و پيروز باشيد ايرانيان

مشتی خاک بر دهان پورپیرار( پورپیرار و پوریم 13 )