دجال و سفیانی

سومین خدای تثلیث موعودهای بابلی آداد/داگون در فرهنگ مقابله گر رسولان مسیحی به نقش منفی دجّال در آمده است

آداد خدای معروف رعد و توفان وباران و غلات و احشام کهن سامیان در سمت سوریه و فلسطین همچنین به نام داگان (خدای غلات) معروفیت یافته بوده است. چون وی در نزد مردمان سامی سمت بابل به عنوان آخرین خدا-منجی تثلیث خدایان بزرگ به شمار میرفت. از اینجا بوده که وجود وی به عنوان آخرین خدای موعود و منجی با نقش عیسی مسیح به عنوان تنها منجی آیندهً بشریت در تضاد می افتاد و لابد از اینجاست که وجود وی به عنوان آنتی کریست یعنی ضد عیسی مسیح مقبول بنیانگذاران مسیحیت (رسولان مسیحی) گردیده و به رسمیت شناخته شده است. جالب است که نام دجّال را در زبان عرب هم میتوان خدای باران(داج-ال=داگان، آداد) و هم به بسیار دروغگو معنی نمود. مطابق روایات اسلامی دجال دو کوه با خود دارد یکی شبیه کوه نان و دیگری شبیه کوهی است که چشمه های آب صاف در آن جاری باشد و مردمان تشنه و گرسنه از او متابعت می کنند. از طرف دیگر چون ساحر است به چشم مردم چنان می نمایاند که بهشت و دوزخ با اوست: از آسمان به دستور وی باران می بارد و زمین گیاه می رویاند. اختیار گنجهای زمین با اوست. مرده را زنده می کند و با صدایی که تمام جهانیان می شنوند ندا می کند: منم دجال. دجال خری دارد که از لحاظ شکل و هیئت از خودش عجیبتر می باشد. نام خر دجال را که به رنگ پوست پلنگ است حساسه نوشته اند. چهار دست و پایش تا زانو سیاه و از زانو به پایین سفید است.

بنابر این خر دجّال بیش از همه چیز نشانگر خدای احشام به شمار رفتن داگان/ آداد است. جالب است که نام سومری این خدای رعد و باران یعنی ایشکورا به معنی کوهستانی بوده است. این نام سومری از سویی می توانست در زبانهای سامی به معنی شکرگزار و یا نمازگزار گرفته شود که لابد از اینجاست دومین منجی موعود/سئوشیانت دوم اوستا اوخشیت نمنگهه یعنی پروراننده نماز نام گرفته است؛ و آن از سوی دیگر در همین زبانهای سامی معنی دارای اسب یا خر قرمز و خوش رنگ (=اشقر در زبان عرب) که خر دجّال متصف بدان است. این ایزد کهن سامیان در نقش مثبتش در نزد رسولان مسیحی روح القدوس (روآچ الوهیم) نامیده شده است که در اصل به معنی خدای توفان و باران است. این خدای باران و رعد معروف سامیان در نزد کاسیان(نیاکان باستانی لران) هودها(هداد، آداد، ایزد تندر) و بوریاش(باران و توفان) نامیده می شده است که در قرآن تحت نام هود پیغمبر ملکوتی توفان سرد قوم عاد (مردم انجمنی دوردست= مغان /کاسیان) به شمار آمده است . وی در اساطیر کهن خاورمیانه تحت نام هاروت به همراه ماروت (ایزد جنگ و باد) همکاران ایزد/الهه زمین در تامین باد و بارانند. اینان همانند مهدی موعود شیعیان محبوسین چاهی در سمت بابل به شمار می آیند که تا روز رستاخیز در آنجا خواهند بود. جالب است جایگاه حبس و زندگی دجّال و خر اساطیریش نیز چاهی در آن سمت، به قید نام اصفهان ذکر گردیده است. این ایزد کهن سامی در نقش منفی اش در اساطیر اسلامی شیعی تحت نام سفیانی (خدای توفان و استر تیز رو)هم که در رابطه با روز رستاخیز موعودها است، بسیار معروف است.

دجّال (آنتی کرایست) در کتاب مقدس مترجم: اسماعیل نعمت اللهی، ۱۴بهمن ۱۳۸۳ اشاره: در تمام ادیان ابراهیمی موضوع ظهور »دجال« در آخرالزمان مطرح شده است. امّا اینکه دجال کیست، چه ویژگی هایی دارد، چگونه ظهور می کند و... موضوعاتی است که کمتر در مورد آنها اتفاق نظر وجود دارد. آنچه در پی خواهد آمد ترجمه مطلبی است که در ذیل مدخل دجال (antichrist) در دایره المعارف کاتولیک (Catholic Encyclopedia) آمده است . این مقاله اطلاعات جامعی را در زمینه نگاه کتاب مقدس به موضوع دجال به دست می دهد. با سپاس از مترجم محترم و حجه الاسلام و المسلمین حسین توفیقی که زحمت مقابله و تصحیح این ترجمه را پذیرا شدند، توجه شما را به این مقاله جلب می کنیم. پیشوند anti (ضد) در ترکیب معانی متفاوتی دارد: antibasileus به معنای پادشاهی است که دوران فترتی را پر می کند؛ antistrategos به معنای کنسول فرماندار [استان قدیم روم] است؛ antihoupatos در روم قدیم به معنای فرماندار کل بوده است؛ در هومر antiheos شخصی است که از لحاظ نیرو و زیبایی به خدا می ماند، در حالی که در آثار دیگر نمایانگر خدای ستیزه جو است. اگر صرفاً از قیاس پیروی کنیم، می توانیم antichristos را به شخصی تفسیر کنیم که از لحاظ سیما و نیرو به »مسیح« شباهت دارد؛ امّا راه مطمئن تر این است که واژه مذکور را طبق کاربرد آن در کتاب مقدس و [زبان ] کلیسایی تعریف کنیم . الف: معنای این واژه در کتاب مقدس واژه دجّال (antichrist) تنها در رسائل یوحنا وارد شده؛ امّا ادعا شده است که در مکاشفه یوحنا، رسائل پولس و با صراحت کمتری در اناجیل و کتاب دانیال نیز مترادف های این واژه به کار رفته است . 1. در رسائل یوحنا یوحنای قدیس در رسائلش فرض را بر این قرار داده که مسیحیان اولیه با آموزه مربوط به آمدن دجّال آشنا هستند:»شنیده اید که دجّال می آید« (رساله اول یوحنا، 18:2)؛ »و این1 است روح دجّال که شنیده اید که او می آید« (رساله اول یوحنا، 3:4). اگر چه یوحنا از چندین دجّال سخن می گوید، ولی بین دجّالان بسیار و یک دجّال اصلی فرق می گذارد: »دجّال می آید. الحال هم دجالان بسیار ظاهر شده اند« (رساله اول یوحنا، 18:2). وی همچنین سیرت و رفتار دجّال را شرح می دهد: »از ما بیرون شدند لکن از ما نبودند« (رساله اول یوحنا، 19:2)؛ »دروغگو کیست جز آنکه مسیح بودن عیسی را انکار کند؟ آن دجّال است که پدر و پسر را انکار می نماید« (رساله اول یوحنا، 22:2)؛ »و هر روحی که عیسی مسیحف مجسم شده را انکار کند از خدا نیست و این است روح دجال« (رساله اول یوحنا، 3:4)؛ »زیرا گمراه کنندگان بسیار به دنیا بیرون شدند که عیسی مسیحف ظاهر شده در جسم را اقرار نمی کنند: آن است گمراه کننده و دجال« (رساله دوم یوحنا، 7). همچنین یوحنا زمان آمدن دجّال را »ساعت آخر« تعیین می کند (رساله اول یوحنا، 18:2)؛ علاوه بر این، وی معتقد است که او »الان هم در جهان است« (رساله اول یوحنا، 3:4).2. در مکاشفه تقریباً همه مفسران دریافته اند که دجّال در مکاشفه یوحنا ذکر شده است؛ امّا در مورد باب خاصی که در آن از وی یاد شده، اتفاق نظر ندارند. برخی به »وحش« در آیه 7 باب 11 ، برخی2 به »اژدهای [بزرگ ] آتشگون« در باب 12، و دیگران نیز به وحشی »که ده شاخ و هفت سر دارد« در باب 13 و آیات بعدی اشاره می کنند؛ در حالی که بسیاری از محققان، دجّال را بر وحشی که »دو شاخ مثل شاخ های بره« داشت و »مانند اژدها« سخن می گفت (13: 11 و آیات بعدی) یا بر وحش قرمزی که »هفت سر و ده شاخ داشت« (باب 17)یا سرانجام، بر شیطانی که »از زندان خود خلاصی خواهد یافت« و امت ها را گمراه خواهد کرد (20: 7 و آیات بعدی) منطبق می دانند. شرح مفصل دلایلف له و علیه هر یک از این نظریات، به بحث کنونی ما ارتباطی ندارد. 3. در رساله پولس یوحنای قدیس مفروض می گیرد که آموزه مربوط به آمدن دجّال در نزد خوانندگانش شناخته شده است. مفسران براین باورند که این آموزه از طریق نوشته های پولس مقدس در مسیحیت شناخته شده است. یوحنای قدیس علیه بدعت گذاران زمانه اش اصرار می ورزید که کسانی که راز تجسّم را انکار می کنند اَشکال کمرنگی از دجّال بزرگ آتی هستند. دجّال در رساله دوم پولس به تسالونیکان (2: 3 و آیات بعدی، 7 –10) به طور کامل تری وصف شده است. در کلیسای تسالونیک به واسطه این اعتقاد که دومین ظهور مسیح قریب الوقوع است، اضطراب هایی پدید آمد. این تصور تا حدودی ناشی از فهم نادرست آیه 15 و آیات بعدی باب چهارم از رساله پولس به تسالونیکان و تا حدودی ناشی از دسیسه های گمراه کنندگان بود. به منظور بر طرف کردن این اضطراب ها بود که پولس مقدس دومین رساله خود را به تسالونیکان نوشت و به ویژه، آیات 3 تا 10 باب دوم را درج کرد. آموزه پولس چنین است: پیش از »روز مسیح«، »ارتدادی« رخ خواهد داد و »مرد شریر« ظاهر خواهد شد. وی در هیکل (معبد) خدا می نشیند و خود را چنان می نمایاند که گویی خداست؛ او با قدرت شیطان و آیات و عجایب دروغین عمل می کند؛ آنهایی را که محبت راستین را نپذیرفتند تا نجات یابند، گمراه می کند؛ امّا عیسی خداوند او را با نفَس دهان خود هلاک خواهد کرد و به تجلی ظهور خویش او را نابود خواهد ساخت .امّا در مورد این زمان، » آن سرّ بی دینی الان عمل می کند فقط تا وقتی که آن که تا به حال مانع است از میان برداشته شود. خلاصه آن که، پیش از »روز مسیح«، »مرد شریر« که در رساله یوحنا به دجّال معروف است ظاهر خواهد شد؛ پیش از ظهور »مرد شریر«، »شورش« یا ارتداد بزرگی به وقوع خواهد پیوست؛ این ارتداد نتیجه »سرّ بی دینی« ای است که الان عمل می کند و به گفته یوحنا، خود را در اینجا و آنجا با اشکال کمرنگ دجّال نمایش می دهد. یوحنا سه مرحله پیدایش شرارت را معرفی می کند: خمیر مایه شرارت؛ ارتداد بزرگ و مرد شریر. امّا منظور تعیین دقیق تر زمان حادثه اصلی، قیدی را اضافه می کند؛ وی ابتدا چیزی را به عنوان شی ء (to datechon »آنچه«) و سپس به عنوان شخص3 (ho hatechon »آنکه«) وصف می کند که از وقوع حادثه بزرگ جلوگیری می کند: »فقط تا وقتی که آنکه تا به حال مانع است از میان برداشته شود« [رساله دوم پولس رسول به تسالونیکیان، 2: 7.م]. در اینجا تنها می توانیم نظریات عمده راجع به معنای این قیدی را برشماریم، بدون آنکه از ارزش آنها سخن بگوییم: مانع حادثه اصلی، »مرد شریر«است؛ حادثه اصلی، ظهور دوباره عیسی مسیح است (گریم »Grimm«، سیمار » .(Simar«مانع امپراتوری روم است؛ حادثه اصلی که از آن جلوگیری شده، »مرد شریر« است (اغلب آباء لاتینی و مفسران بعدی). رسول به اشخاص و حوادث زمان خود اشاره می کند؛ مانع (Katechon) و »مرد شریر« به طرق مختلف بر امپراتورانی مانند تیتوس (Titus)، نرون( Nero)، کلاودیوس (Claudius)، و غیره منطبق شده است (متکلمان پروتستان که پس از قرن هفتم می زیستند). رسول مستقیماً به اشخاص و حوادث معاصری اشاره می کند که با این حال، نمونه هایی از »مانع« (Katechon)، »مرد شریر« و روز مسیح در آخرالزمان هستند؛ به عنوان مثال خرابی اورشلیم [به سال 70 میلادی] نمونه ظهور مجدد مسیح است (دالینگر .(Dalinger.قبل از رها کردن نظریه پولس در باب دجال، می توان پرسید که پولس آموزه خود را از کجا به دست آورده است؟ در اینجا نیز با پاسخ های مختلفی مواجه می شویم: پولس قدیس صرفاً نظر خود را بر اساس سنت یهودی و تصویرپردازی دانیال و حزقیال نبی بیان می کند. این نظریه مورد تایید برخی از نویسندگان پروتستان قرار گرفته است . رسول اندیشه ای را بیان می کند که از طریق آموزه آخرالزمانی عیسی مسیح در عالم مسیحیت ارائه شد. این نظریه را دالینگر(Dalinger) بیان کرده است . پولس قدیس نظریه خود در مورد دجّال را از کلمات مسیح، پیش گویی دانیال، و حوادث معاصر به دست آورده است. این نظریه را نیز دالینگر مطرح کرده است . رسول پیشگویی را بیان کرده که از طریق الهام از روح القدس دریافت کرده است. مفسران کاتولیک عموماً طرفدار این نظریه اند.4. در اناجیل و کتاب دانیال پس از مطالعه تصویر دجّال در رساله پولس به تسالونیکیان، »مرد شریر« در کتاب دانیال (7: 8، 11، 20، 21)، جایی که رسول »شاخ کوچک« را وصف می کند به راحتی شناخته می شود. نمونه ای از دجّال در کتاب دانیال 8: 8 و آیات بعدی، 23 و آیات بعدی، 11: 21 – 45 در قالب انتیخوس اپیفانه (Antiochus Epiphanes ) یافت می شود.بسیاری از مفسران در آمدن مسیح های دروغین و پیامبران دروغین (متّی 24: 24؛ مرقس، 13: 6، 22؛ لوقا، 21: ، »مکروه ویرانی« (متّی: 24: 15)، و کسی که »به اسم خود می آید« (یوحنا، باب پنجم: 43) اشاره های کم و بیش آشکاری را به دجّال دریافته اند . ب – دجّال در زبان کلیسایی بوست (Bousset) بر این باور است که در میان یهودیان افسانه کاملاً تکامل یافته ای وجود داشت که توسط مسیحیان پذیرفته شد و توسعه یافت؛ و این افسانه از مفاهیمی که در مکاشفه یوحنا دیده می شود در نقاط مهمی انحراف یافته و با آن متناقض است. به عقیده ما بوست نظریه خود را به طور کامل اثبات نکرده است، نظر وی در باره توسعه مفهوم دجّال توسط مسیحیان از مزایای یک نظریه ابتکاری فراتر نمی رود. در اینجا ضرورتی ندارد به بررسی اثر گونکل (Gunkel) بپردازیم که در آن اندیشه دجّال را به اژدهای ما قبل تاریخی عمق دریا ردیابی می کند؛ این نظریه نیز شایان توجهی بیشتر از اوهام اساطیری سایر نویسندگان نیست . پس مفهوم حقیقی دجّال در زبان کلیسایی چیست؟ سواز (Suarez) بر این باور است که این یک امر اعتقادی است که دجّال شخصی خاص یعنی دشمن برجسته مسیح است. این نظریه عقیده کسانی را که دجّال را به مجموعه کامل کسانی که با عیسی مسیح مخالفند یا به مقام پاپی (Papacy) تفسیر می کنند مردود می شمارد. بدعت گذاران والدنسی (Waldensian) و البیجنسی (Albigensian)، ونیر وایکلیف (Wyclif) و هوس (Hus) پاپ را دجّال نامیده اند؛ امّا آنها این اصطلاح را صرفاً به طور استعاره به کار برده اند. تنهاپس از دوره نهضت اصلاح طلبی (Reformism) بود که این نام به مفهوم واقعی اش در مورد پاپ به کار رفت. از آن پس این امر عملاً در آیین لوتریان داخل شد و از سال 1861 به بعد، به شدت مورد حمایت و دفاع آنان در مجله الهیات لوتری (Zeitschrift) fur lutherische Theologie قرار گرفت. گفته می شودکه این تغییر از کلیسای واقعی به قلمرو سلطنت دجّال بین 19 فوریه و 10 نوامبر 607 میلادی به وقوع پیوسته است؛ زمانی که پاپ بونیفاس سوم (Boniface III Pope) از نیوتن (Newton) امپراتور یونان لقب »رئیس همه کلیساها« را برای کلیسای روم دریافت کرد. در تایید این تاریخ به مکاشفه یوحنا( 13: توسل جسته اند و از آیه 3 باب یازدهم تخمین زده اند که پایان جهان احتمالاً سال 1866 میلادی خواهد بود. کاردینال بالارمین (Ballarmine) در جلد سوم کتاب »پیرامون رهبر روحانی روم« (De.Rom.Pont) نادرستی این نظریه را هم از دیدگاه تفسیری و هم از دیدگاه تاریخی اثبات کرد. بر خلاف باور برخی از نویسندگان پیشین، مصداق فردی دجال، دیو (demon) نخواهد بود؛ شخصف شیطان تجسم یافته در قالب انسانی دجّال هم نخواهد بود. اگر توجیه مربوط به آیه 17 از باب 49 سفر پیدایش، همراه با توجیه حذف دان (Dan) از فهرست قبایل، چنانکه در کتاب مکاشفه (باب 7) یافت می شود، صحت داشته باشد، وی شخصی انسانی و احتمالاً دارای اصل و نژاد یهودی خواهد بود. باید به خاطر داشت که سنت خارج از کتاب مقدس (Scriptural) – extra چیزی بیش از اطلاعات کتاب مقدس در باره دجّال به ما نمی دهد. در حالی که این اطلاعات برای متقاعد ساختن مومنان به تصدیق »انسان شریر« در زمان آمدن وی کافی هستند، فقدان هر گونه وحی قابل اعتماد دیگری باید ما را در برابر افکارباطل ایروینگیست ها(Irvingistes) مورمون ها (Mormons) و اشخاص دیگری که اخیراً مدعی دریافت وحی های جدیدی شده اند، هشیار سازد. بی مناسبت نیست که توجه خواننده را به دو رساله ای که توسط کاردینال نیومن فقید (Newman) در باره دجّال نوشته شد، جلب کنیم. رساله اول با عنوان »اندیشه، دجّال نزد پدران کلیسا« به بررسی زمان، دین،4 شهر و آزار و اذیت های وی می پردازد. این رساله هشتاد و سومین شماره (Tracts for the Times) را تشکیل می دهد. رساله دوم به »اندیشه دجّال نزد پروتستان ها« موسوم است . 5 به منظور درک اهمیت رساله های کاردینال در باره مسئله دجال، باید توجه داشت که به مرور زمان چندین نظریه در باره ماهیت این دشمن مسیحیت ظاهر شد. کاپ (Koppe)، نیچه (Nitzch)، استور (Storr) و پلت (Pelt) معتقد بودند که دجّال یک اصل شرارت آمیز است نه این که در قالب یک شخص یا حکومت تجسم یابد. این نظریه هم با نظریه پولس رسول متعارض است و هم با نظریه یوحنای رسول. هر دوی آنها این دشمن را به عنوان یک انسانی واقعی وصف می کنند. نظریه دوم اذعان می کند که دجال، شخص است اما معتقد است که انسانی مربوط به گذشته است. دجّال به اشکال گوناگون بر نرون (Nero)،دیوکلتین Diocletian جولیان (Julian) ، کالیگولا (Caligula)، تیتوس (Titus) شمعون مجوسی (Simion Magus) شمعون پسر گیورا (Giora ) کاهن اعظم، آنانیاس (Ananias) ویتیلوس Vitellius)، یهودیان (jews) فریسیان (Pharisees) و متعصبان یهودی (jewish zeabts) منطبق شده است. امّا این نظریه از لحاظ سنتی وثاقت کمی دارد؛ علاوه بر آن، به نظر نمی رسد که با پیش گویی های پیامبرانه مطابق باشد و در مورد برخی از طرفدارانش، نظریه مذکور مبتنی بر این فرض است که نویسندگانف مفلهَم نمی توانند از محدوده تجاربشان فراتر روند. نظریه سوم تصدیق می کند که دجّال باید به صورت انسانی واقعی ظاهر شود، امّا این شخص واقعی را با نظام پاپی یکی می داند. لوتر (Luther)، کالوین (Calvin) زوینگلی (Zwingli) ملانکتون (Melanchthon)بوسر (Bucer)، بزا(Beza)، کالیکستوس (Calixtus )، بنگل (Bengel)، میکائلیس (Michaelis) و تقریباً تمام نویسندگان پروتستان اروپای برّی از حامیان این نظریه به شمار آمده اند؛ همین مطلب را می توان در مورد متکلمان انگلیسی: کرانمر Cranmer، لاتیمر (Latimer)، ریدلی (Ridley)، هوپر (Hooper