شهاب سنگها و پایان عصر انسان

مدیران کل انجمن تاریخ عضویت : 2011-02-21

آمادگی در
برابر خطر برخورد شهاب سنگ ها با زمینگروهی از ستاره شناسان، مهندسان و
دانشمندان در همایش » انجمن پیشبرد علوم آمریکا« از سازمان ملل متحد در
خواست کردند با توجه به نزدیک شدن کم سابقه برخورد یک شهاب سنگ بزرگ به کره
زمین در سال۲۰۳۶ ، سازمان ملل متحد باید مسئولیت اقدامات لازم جهت جلوگیری
از برخورد این قبیل اجسام آسمانی با زمین راتقبل کند.
به گزارش
رویترز، منجمان در حال بررسی مسیر حرکت شهاب سنگی به نام آپوفیس هستند که
ممکن است یک در۴۵ هزار، در روز۱۳ آوریل سال۲۰۳۶ با زمین برخورد کند. برای
همین، ناسا قصد دارد در آینده نزدیک برنامه شناسایی شهاب سنگهای دارای خطر
برخورد با زمین را گسترده تر کرده و صدها سنگ آسمانی با این مشخصات را زیر
نظر بگیرد.

به گفته »راستی اشوایکارت« فضانورد بازنشسته، خطر
شهاب سنگها تنها به شهاب سنگ آپوفیس مربوط نمی شود و نیاز به تعیین اصولی
مشخص درزمینه مواجهه با این قبیل وقایع ضروری به نظر می رسد. اشوایکارت یکی
از خدمه سفینه آپولو۹ است که در ماه مارس سال۱۹۶۹ از کنار ماه عبور کرد.
وی در همایش انجمن پیشرفت علوم آمریکا در سانفرانسسیکو اعلام کرد قصد دارد
هفته آینده گزارشی برای کمیته استفاده صلح آمیز از فضا در سازمان ملل متحد
ارسال کرده و خواهان تنظیم و راهکارهای بین المللی در صورت تهدید کره زمین
توسط سنگهای آسمانی شود. انجمن کاشفان فضا در آمریکا که شامل گروهی از فضا
نوردان و منجّمان قدیمی است، در سال جاری میزبانی کارگاه های آموزشی سطح
بالایی را با همین موضوع بر عهده خواهد گرفت تا بتواند برنامه مشخصی را
برای مواجهه با این حوادث آماده کرده و برنامه پیشنهادی خود را تا سال۲۰۰۹
برای سازمان ملل ارسال کند.به گزارش ایرنا، یکی از نخستین فضانوردان حضور
یافته در ایستگاه فضایی بین المللی به نام »ادلو«، در این باره گفته است که
یکی از پذیرفته ترین روش های مقابله با سنگ های آسمانی که به زمین نزدیک
می شوند عبارت است از ارسال یک سفینه با حرکت در کنار شهاب سنگ برای مدتی
مشخص که با استفاده از نیروی جاذبه خود مسیر شهاب سنگ را اندکی منحرف کرده و
از برخورد آن با زمین جلوگیری می کند. به طور مثال برای شهاب سنگ آپوفیس
با قطر۱۴۰ متر، یک سفینه باید به مدت۱۲ روز در نزدیکی آن پرواز کند تا
بتواند با کمک اثر جاذبه اندک خود، مسیر حرکت شهاب سنگ را به میزان جزیی
تغییر داده و مانع برخورد آن با زمین شود. چنین مأموریتی در حدود۳۰۰ میلیون
دلار هزینه خواهد داشت.

ناسا اعلام کرده است عواقب برخورد شهاب سنگی
به بزرگی آپوفیس با زمین به جنس شهاب سنگ و نیز زاویه بر خورد آن با زمین
بستگی دارد. اما به هر حال چنانچه چنین سنگ آسمانی در یک شهر فرود بیاید،
تمامی شهر را نابود خواهد کرد.

آیا تمدن بشر، مانند آنچه۶۵ میلیون سال
پیش روی داد و نسل دایناسورها را ناگهان منقرض کرد، با برخورد یک شهاب سنگ
بزرگ با زمین، پایان خواهد یافت؟ پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی های دقیق
است.

»لوئیس آلوارتس« فیزیک دان و برنده
جایزه نوبل در سال۱۹۸۰ اعلام کرد که علت انقراض نسل ناگهانی دایناسورها،
برخورد یک شهاب سنگ بزرگ با کره زمین بود. مدرک ارایه شده توسط وی، لایه
خاکی نازکی بنام مرز K-T بود که میان سنگهای فسیلی غنی شده دوران زمین
شناسی کرتاسیوس وجود داشت. این عصر با پایان زندگی دایناسورها خاتمه یافت.
تجزیه و تحلیل این لایه نشانگر وجود درصد بالایی از عنصر ایریدیوم خالص بود
که فقط در شهاب سنگها یافت می شود و مقدار آن در کره زمین به صورت پراکنده
بسیار ناچیز است. براساس این مستندات »لوئیس آلوارتس« چنین استنباط کرد
که۶۵ میلیون سال پیش شهاب سنگی به قطر بیش از۱۰ کیلومتر بازمین برخورد کرده
و پس از انفجار و ایجاد یک حفره عظیم تمامی آن تبخیر شد. بروز یک آتش سوزی
عظیم در کره زمین، دود حاصل از این انفجار، به علاوه ذرات منتشر شده از
باقیمانده شهاب سنگ به وسیله جریان هوا در سایر نقاط پراکنده شد و ابر
سیاهی تمام سطح زمین را احاطه کرده مانع رسیدن نور خورشید به زمین شد. با
نرسیدن نور خورشید به زمین و کاهش شدید دما، تمامی موجودات زنده و گیاهان
بر اثر سرما از بین رفتند. پس از فرونشستن گردوغبار حاصل از انفجار که
دارای درصد زیادی از ایریدیوم بود، تمام سطح کره زمین از لایه نازکی به نام
K-T پوشانیده شد.

بسیاری از دانشمندان به
ویژه دیرین شناسان، ابتدا با این فرضیه مخالف بودند ولی با پیدا شدن حفرة
عظیمی به قطر بیش از۱۸۰ کیلومتر در زیر شهر »چیکسولوب« واقع در »پنی سولای
یاکاتان« مکزیک در سال۱۳۷۰ که مکان برخورد شهاب سنگ با زمین را نشان می
داد، اثبات این فرضیه بسیار ساده شد.

در گذشته دانشمندان در
مورد احتمال تکرار چنین پدیده ای تردید داشتند ولی با برخورد اولین تکه
شهاب سنگ »شومیکرلوی-۹« با سیاره عظیم مشتری در سال۱۳۷۴ تمامی تردیدها از
بین رفت. شدت این انفجار معادل ده میلیون بمب هیدروژنی و ارتفاع شعله قارچ
مانند آن نزدیک به۲ هزار کیلومتر بود. پس از انفجار، لکه سیاهی بر فراز
منطقه برخورد در این سیاره ایجاد شد که فرضیه قبلی را می توانست به خوبی
اثبات کند. بعد از اولین برخورد،۲۰ شهاب سنگ بزرگ و کوچک دیگر با این سیاره
برخورد کرد و بشر یکی از پدیده های نادر و حیرت انگیز کهکشانی را به چشم
خود دید.
در این زمان بود که چنین سؤالی مطرح شد: اگر یکی از این شهاب
سنگها با زمین برخورد می کرد چه اتفاقی می افتاد؟ در صورتی که یکی از
شومیکرها به قطر۲ الی۳ کیلومتر و با سرعتی بیش از۲۰۰ هزار کیلومتر در ساعت
می توانست پس از عبور از جو زمین با سطح خاکی آن برخورد کند انفجاری معادل
دهها میلیون بمب هیدروژنی را بوجود می آورد. حفره ایجاد شده حاصل از این
برخورد به اندازه منطقه »رودآیلند« می شد و هر آنچه در زمین وجود داشت از
بین می رفت. ابر و غبار ایجاد شده از ورود نور خورشید جلوگیری می کرد و
برای مدتها یخ بندان شدیدی زمین را فرا می گرفت و اگر این شهاب سنگ، درون
اقیانوسی سقوط می کرد در اثر این برخورد، امواجی به ارتفاع دهها کیلومتر
ایجاد می شد که می توانست هر آنچه بر سر راه وجود داشت از بین ببرد.

تاکنون شهاب سنگهای بیشماری با زمین برخورد کرده
اند و حفره های ایجاد شده به واسطه آنها در طول میلیونها سال بر اثر عوامل
طبیعی چون سایش خاک و یا پوشش گیاهان از بین رفته است. در حال حاضر چندین
اثر برخورد شهاب سنگ با زمین به صورت حفره هایی باقی مانده است که با
ارزیابی یکی از آنها مشخص شده که قطر شهاب سنگ فرود آمده در آن منطقه به
اندازه یکی از شومیکرهای، S-L۹ بوده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد
در طول میلیونها سال قبل، بیش از۲۰۰ شهاب سنگ بزرگ با زمین برخورد کرده و
باعث از بین رفتن نسل های بیشماری از جانداران و گیاهان و تخریب سطح زمین
شده است. بدترین واقعه مربوط به۶۵ میلیون سال قبل بوده است که نسل
دایناسورها را از بین برد.۳۰۰ هزار سال پیش نیز شهاب سنگ دیگری در صحرای
استرالیا با زمین برخورد کرد که گودالی به قطر تقریبی۱۲۰ و عمق۳۰ متر بوجود
آورد. وزن تقریبی این شهاب سنگ۵۰ هزار تن تخمین زده شده است و از آنجایی
که فرود آن در مکان دور افتاده ای اتفاق افتاده، خسارت وارده بر موجودات
زنده و گیاهان اندک بوده است.

احتمال برخورد یک شهاب سنگ با این اندازه تقریباً
هر۱۵ هزار تا۲۵ هزار سال یکبار و احتمال برخورد شهاب سنگهای بزرگتر هر۱۵
میلیون سال یکبار پیش بینی شده است.۴۹ هزار سال پیش در اثر برخورد یک شهاب
سنگ آهنی به صحرای اریزونای آمریکا حفره ای به قطر تقریبی یک کیلومتر ایجاد
شد و هر آنچه در صدها کیلومتری از آن قرار داشت را از بین برد.

آخرین
برخورد شدید شهاب سنگها با زمین، در سال۱۲۸۷ خورشیدی(۱۹۰۸ میلادی) در منطقه
دورافتاده تانگوسکا در سیبری اتفاق افتاد که دانشمندان قطر آنرا۳۰ متر
ارزیابی کردند. این شهاب سنگ که پس از ورود به جو زمین در ارتفاع۸ کیلومتری
منفجر شد، هر آنچه در شعاع۱۵ کیلومتر در سطح زمین قرار داشت را به شدت
منهدم ساخت. شعاع تخریب نهایی حاصل از این برخورد۴۰ کیلومتر برآورد شد و
چون در منطقه جنگلی فرود آمده بود باعث از بین رفتن بیش از۶۰ میلیون اصله
درخت شد. به علت دور افتادگی این منطقه، دانشمندان۱۹ سال بعد، از این واقعه
مطلع شدند و به تحقیق در مورد آن پرداختند. زمین شناسان در خاک این منطقه
مقدار زیادی ایریدیوم با خلوص زیاد پیدا کردند که این موضوع سالهای بعد
توسط لوئیس الوارتس برای اثبات فرضیه خود مورد استناد قرار گرفت.

حال سؤال این است که آیا ما باید همواره نگران
برخورد شهاب سنگها با زمین باشیم؟ راه حل رفع این نگرانی تنها در ارتقای
فناوری برای جلوگیری از وقوع این حوادث خلاصه می شود. امروزه سؤال مهم آن
نیست که بدانیم آیا این واقعه اتفاق خواهد افتاد یا نه بلکه باید بدانیم
این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد؟

در سال۱۳۷۵ خورشیدی(۱۹۹۶ میلادی) شهاب سنگی به قطر
تقریبی۵۲۰ متر از فاصله۴۵ هزار کیلومتری زمین- کمی دورتر از کره ماه- عبور
کرد که نفس اخترشناسان را در سینه حبس کرد. این نزدیکترین جسمی بود که
تاکنون رصد شده بود و در صورت برخورد با زمین می توانست انفجاری معادل۵
تا۱۲ هزار مگاتن انرژی را بوجود آورد. موضوع نگران کننده در این مورد آن
بود که اخترشناسان فقط۴ روز قبل از عبور این شهاب سنگ به وجود آن پی بردند.

در دو دهه قبل دانشمندان فضایی در مورد برخورد شهاب
سنگها با کره زمین نگرانی های بسیاری داشتند. زیرا دریافته بودند که زمین
همواره در خطر برخورد یکی از شهاب سنگهاست. بیشتر شهاب سنگها از کمربند
جاذبه سیارات فرار کرده و به واسطه جاذبه زیاد سیاره مشتری وارد منظومه
شمسی شده وبه سمت خورشید می روند. در گذشته این تفکر وجود داشت که تعداد
شهاب سنگهای بزرگ کم است ولی پیشرفت تکنولوژی در چند دهه اخیر و ردیابی
شهاب سنگها به وسیله دستگاههای حس گر، ماهواره ها، دوربین های نجومی
پیشرفته و نظایر آن نشان داد که تعداد آنها کم نیست و همواره خطر برخورد
یکی از آنها با زمین وجود دارد. قطر این اجرام که به طور اختصار بنام اجسام
نزدیک به کره زمین (NEOs) نامیده شده اند از چند متر تا چندین کیلومتر
است. به تازگی دانشمندان آنها را سنگهای آسمانی بالقوه خطرناک (PHA) نامیده
اند.

اخترشناسان می دانند که تعداد بیشماری از این شهاب
سنگها در فضا با سرعت و اندازه های متفاوتی د رحرکت بوده و می تواند تهدیدی
جدی برای زمین باشد. به عبارت ساده تر ما در مسیر حرکت بسیاری از شهاب
سنگها قرار داریم.

در سال۱۹۹۰ برای سنجش مقدار خطراتی که اجسام نزدیک
به کره زمین (NEOs) برای آن دارند، سیستم مقیاسی بنام تورینو اختراع شد. به
وسیله این دستگاه می توان در این مقیاس اندازه شهاب سنگها، میزان سرعت و
درصد احتمال برخورد آنها با زمین را در نظر گرفت. برخورد احتمالی بسیار
نزدیک شامل درجات۷ یا۸ و بسیار حتمی شامل درجات۹ و۱۰ است. عدد۱ برای
نزدیکترین شهاب سنگی که تاکنون از کنار زمین عبور کرده در نظر گرفته شده
است.

برای جلوگیری از برخورد شهاب سنگها با زمین چه باید
کرد؟ دانشمندان فضایی به تازگی پیشنهاد کرده اند که با ارسال سفیه های
فضایی، مسیر حرکت شهاب سنگها را تغییر دهیم. اولین آزمایش انجام گرفته توسط
یک فضاپیما، برخورد عمیق آن با شهاب سنگ »تمپل یک« در چهارم تیرماه۱۳۸۴
بود که شدت انفجار آن به۴/۵ تن ماده TNT می رسید. دانشمندان با شادی فراوان
این واقعه را جشن گرفتند ولی این برخورد مانند نسیمی بر چهره این شهاب سنگ
بود و سرعت آن را فقط۳ صدم سانتیمتر بر ثانیه کاهش داد. شاید بسیاری این
واقعه را ناچیز قلمداد کنند ولی این اولین گام بشر برای محافظت از خانه خود
بوده است.

» مشکلات زن و شوهر ها از نظر حجت الاسلام شهاب مرادی
» عکس های شهاب حسینی و الهام حمیدی در سریال شوق پرواز-مرداد ماه 1390
» از شهاب 17 متری تا سجیل 23 هزار کیلویی؛ کدام موشک ها تا اسرائیل می روند؟
» پایان هفتصد سال نبرد
» پایان سفر 164 ساله نپتون به دور خورشید