" هنر مبارزه " عملیات در کویر

مدیران کل انجمن تاریخ عضویت : 2011-02-27

به نام خدا

منبع : مجله جنگ افزار شماره 23 " آبان ماه 1385 "

نویسنده : ایمان غلامعلی پور حقیقی

مقدمه :

وسعت قابل توجهی از زمین را کویر ها و بیابان ها تشکیل داده است . آب و
هوا و زمین این مناطق ویژگی خاصی نسبت به سایر نقاط داشته که معمولا انسان
تحمل ماندن در آن را ندارد . بهترین واحد های نظامی هم هنگام نبرد در این
مناطق با مشکلاتی رو به رو خواهند شد که در صورت آشنا نبودن با تاتیک
عملیات کویر شکست می خورند . به جز نیرو های دشمن خطرات ناشی از گرما ,
گرسنگی , تشنگی و بروز بیماری های گوناگون انسان را تهدید می کند . گاهی
موفقیت در عملیات کویر سرنوشت نهایی پیروزی جنگ را رقم می زند و تاریخ بار
ها شاهد این موضوع بوده است . در سالهای ابتدایی جنگ جهانی دوم , آلمان
نازی شکست های مکرری را بر پیکره ی متفقین وارد کرده و توانسته بود با
شعار شکست ناپذیری روحیه ی متفقین را متزلزل کند , اما سر نوشت این شکست
ناپذیری در تاریخ 23 اکتبر 1942 تغییر کرد , در این تاریخ ارتش هشتم
انگلیس به فرماندهی شنرال مونتگمری نبرد سنگینی را با نیرو های آلمانی به
فرماندهی ژنرال رومل آغاز کرد . این نبرد در صحرای شمال آفریقا و در جبهه
ی العلمین به وقوع پیوست . قبل از شروع عملیات ژنرال مونتگمری خطاب به
نیروهایش چنین اظهار می کند : نبردی که هم اکنون در شُرف وقوع است , یکی
از تعیین کننده ترین نبرد های تاریخ می باشد و نقطه عطفی در جنگ خواهد بود
. این نبرد بزرگ به خاطر شرایط خاص کویر و جاه طلبی هیتلر به شکست آلمانی
ها منجر شد و ضربه ی سنگینی را به متحدین وارد ساخت , به طوری که چرچیل
نخست وزیر وقت انگلیس در باره ی این پیروزی گفت : پیش از العلمین ما یک
پیروزی نداشتیم و پس از آن هم شکست نخوردیم . البته این جمله ی چرچیل
حقیقت محض نمی باشد اما به این مسئله اشاره می کند که این موفقیت کلیدی
برای گشایش پیروز بعدی است .

صدام حسین دیکتاتور سابق عراق که طی هشت سال جنگ با ایران نتوانسته بود به
اهداف خود برسد جهت جبران شکست خود در تاریخ 2 اوت 1990 به کویت حمله و
آنرا اشغال نمود , شورای امنیت سازمان ملل متحد در اولین قطعنامه ی خود
خواستار خروج بی قید و شرط عراق از کویت شد , ولی عراقی ها این قطعنامه و
قطعنامه های بعدی را نادیده گرفتند , سر انجام شورای امنیت دستور اجرا
عملیات نظامی بر علیه نیرو های عراقی جهت خروج آنها از کویت را صادر کرد .
آمریکایی ها با سازمان دادن نیرو هایی چند ملیتی خود را آماده ی جنگ
نمودند , صدام هم می خواست با جنگ روانی علیه غرب آنها را از حمله به عراق
منصرف کند , اما سر انجام آمریکایی ها و نیرو های چند ملیتی این جنگ را در
تاریخ 17 ژانویه ی 1991 با تهاجم شدید هوایی آغاز و چند روز بعد هم نبرد
گسترده ای را در کویر اجرا کردند , سربازان عراقی در این جنگ گشنه و تشنه
در حالی که روحیه ی خود را از دست داده بودند شکست خوردند و صدام هم با
خفت و خواری به خواسته ی آمریکایی ها تن داد , هر چند در این عملیات به
سبب ملاحظات سیاسی حکومت صدام را سرنگون نکردند ولی اورا چنین ضعیف نمودند
که هر لحظه اراده کنند او را از میان بر دارند که البته چند سال پیش هم
این کار را کردند .

با توجه به این تجارب نیروهای نظامی می بایستی عملیات کویر را فرا
گیرند تا در صورت کشیده شدن جنگ به مناطق کویری به خوبی از پس دشمن بر
آیند , در این راستا باید با کویر و خصوصیات آن آشنا شد .

-----------------------------------------------------------

کویر به نقاط شنی و ریگزار خشک و بی آب و علف اطلاق می گردد , درجه
آن در روز معمولا بالای 50 درجه ی سانتیگراد بوده و در شب افت نا گهانی
دما دارد , این امر باعث ایجاد بادهای طوفانی می شود و همه چیز را در زیر
شن مدفون می کند . بارش باران در کویر بسیار کم و در خلال چند دقیقه با
بارش تند اتفاق می افتد که لجن زار هایی از خود به جای گذاشته و باعث کندی
عبور و مرور می شود . درختانی خاردار و گیاهانی کم ارتفاع در کویر می
باشند که از آن , جهت اختفا و سایبان می توان بهره جست . جانوران خطرناکی
از قبیل مار , عقرب و رطیل در کویر زندگی می کنند و حشرات کویر هم خطرات
به مراتب بیشتری دارند چون ناقل بیماریهای بیشماری هستند . آب در کویر
کیمیاست و به ندرت می توان آنرا پیدا نمود , آب مهمترین نیاز انسان در
کویر است . باید بیشتر از تعرق بدن آب نوشید و نوشیدن کم آب خطر ناک می
باشد , برای یافتن آب باید علایم و نشانه های وجود آنرا پیدا کرد و
اشتباها به سوی سراب پیش نرفت , بهترین روش از طریق دنبال کردن مسیر پرواز
پرندگان است . دقت کنید که نوشیدن آب های کویری ممکن است انسان را به
بیماری های گوناگونی مبتلا کند , در برخی موارد آب دارای مواد اسیدی یا
قلیایی بوده که در این صورت با جوشاندن استرلیزه کردن هم قابل شرب نمی شود
.

فرد نظامی باید با آب و هوا خو بگیرد و این بدین معناست که سیستم خنک
کننده ی بدن او در مقابله با گرمای شدید کویری تنظیم شود , افراد قوی سریع
با این آب و هوا خو می گیرند و لی افراد چاق یا معتاد به مشروبات الکلی
بیش از سایرین در معرض خطرات ناشی از گرما قرار می گیرند و خیلی سریع از
پا در می آیند . افراد نظامی در کویر باید از انجام فعالیت های سنگین در
روز خود داری کنند , اگر فردی در کویر گم شد یا از دست دشمن فرار کرد باید
در شب یا در طلوع و غروب آفتاب راهپیمایی کند . در روز , باد های گرم درجه
حرارت بدن را بالا می برد و در اکثر موارد با تعرق زیاد , آب و نمک بدن کم
شده و صدمات جبران نا پذیر و حتی خطر مرگ را در پی دارد . انقباضات عضلانی
ناشی از گرما هم به خاطر عرق ریزی و کم شدن نمک بدن رخ می دهد و تشنجات
موضعی درد ناکی در ناحیه ی دست و پا و شکم پدید می آورد که با نوشیدن کمی
آب نمک تحت نظر پزشک رفع می گردد , لازم به ذکر است که آشامیدن آب بی نمک
حال بیمار را بد تر می نماید . گرما زدگی یا آفتاب زدگی که در اثر ریزش
شدید عرق به وجود می آید , ناتوانی جسمی انسان را به دنبال دارد , در این
حالت درجه حرارت بدن به بالای 40 درجه سانتیگراد رسیده و اگر بیمار به
موقع معالجه نشود بیهوش , دچار تشنج یا دیوانه شده و سریع می میرد . هنگام
گرما زدگی باید بیمار را سریع به سایه برد , لباس های اورا در آورد و به
وی آب خنک خوراند , بدن اورا ماساژ داد و خنک کرد , سپس بیمار را پس از
انجام کمک های اولیه سریع به درمانگاه انتقال داد . گرما زدگی در افرادی
که با آب و هوای کویر خو نگرفته اند اتفاق می افتد . آفتاب سوختگی هم جزئی
از عوارض کویری است که پوست بدن در اثر تابش شدید خورشید می سوزد , این
وضعیت در افرادی که پوست حساسی دارند بیشتر اتفاق افتاده و برای پیش گیری
باید از کرم و مایعات ضد آفتاب استفاده کرد که البته صد در صد محافظ
نیستند . باد های کویری هم مشکلاتی را به وجود آورده و باعث اذیت و آزار و
محدودیت دید می شوند , در هنگام اجرای عملیات کویر باید نفرات را به دقت و
با توجه به آرایشات دشمن به صورت پراکنده چید و با ساختن وسایل دروغین
دشمن را فریب داد , از روش های فرو رفتن در زمین برای اختفا و از روییدنی
های کویر جهت استتار استفاده نمود , باید مراقب انعکاس نور در ااشیا براق
بود . حرکت در کویر همراه گرد و خاک است , گرد خاک یکی از عوامل شناسایی
در کویر می باشد , دیده بان ها به خصوص در هنگام طوفان بایستی عینک ها
مخصوص به چشم بزنند و به نور خورشید هم نگاه نکنند تا دید آنها تار نشود ,
دیده بانی در بعضی از شب های مهتابی حتی از روز هم بهتر است . افراد قبل
از عملیات همیشه غذای کمی خورده تا دچار حالت تهوع نشوند . برای عبور از
تپه های شنی باید از سینه کش آن که به قله می رسد رد نشد و از دامنه های
پایین آن عبور کرد , قبل از تردد از نقاطی که زیر نظر دشمن قرار خواهد
گرفت بایستی دقت داشت که گاهی تا چند روز جای پای افراد در شن باقی می
ماند . در صورت تیر اندازی دشمن هنگام زمین گیر شدن چشم ها را بسته تا شن
داخل آن نرود . موقع ساختن سنگر اطراف آنرا کیسه های شنی گذاشت تا باد
سنگر را پر نکند . انتخاب پوشاک در عملیات کویر بسیار مهم است , تجربه
نشان داده پوشاک کافی بدن را در برابر سوزش آفتاب , سرما و نیش حشرات
محفوظ می دارد . از پوشیدن لباس های تنگ اجتناب کرده و شب هنگام تمامی
لباس ها را پوشید , در صورت نبودن لباس کافی و گرم مقداری کاغذ داخل لباس
قرار داد , اگر لباس خیس شد سریع آنرا خشک نمود . به هیچ وجه نبایدبا پای
برهنه در کویر راهپیمایی کرد , این کار به پاها آسیب جدی وارد می کند .
محل استراحت نفرات باید دور از مناطق باتلاقی انتخاب شود , برای در امان
ماندن از نیش حشرات صورت , دست ها و قسمت های باز بدن را گل مالی نمود ,
نیش حشرات باعث بروز بیماری های مهلکی می شود . نگه داری از جنگ افزار ها
در کویر باید با دقت کامل انجام گیرد و نظافت سلاح را هر روز انجام داد ,
سلاح را بعد از شست و شو کاملا خشک کرد و نباید به هیچ عنوان روغن کاری
شود , زیرا روغن باعث چسبیدن شن و ماسه به قطعات سلاح می گردد , در مواقعی
که از سلاح استفاده نمی شود لوله ی آنرا با پارچه پوشاند . رانندگی در
کویر هم مستلزم رعایت نکات ویژه ای هست در این راستا باید باد لاستیک ها
را مقداری کم کرد و رانندگی در سرعت های پایین انجام پذیرد , از گاز دادن
و ترمز گرفتن ناگهانی خود داری نمود چون این کار سبب فرو رفتن خودرو در شن
و ماسه می شود , هنگام دور زدن باید میدان وسیعی گرفت و از پیچیدن تند که
موجب چپ شدن خودرو می شود خودداری کرد .

» مبارزه با بد حجابی(عکس طنز)
» بررسی عملیات هوایی حمله به H-3
» تصاویر بسیار زیبا از پیوند کویر با دریا و جنگل(جالب)
» شرح عملیات مرصاد
» عملیات خیبر