غزوه بنی قریظه

"بني قريظه" از دو كلمه تشكيل شده است:
1- بني (بنين): جمع ابن است و در لغت به معني پسر مي‌باشد.[1]
2- قريظه: مصغّر قَرَظة است و قَرَظ در لغت به معني برگ درخت سَلَم مي‌باشد كه با آن دباغي ‌كنند و تقريظ، كسي را مدح كردن مي‌باشد.[2]
در اصطلاح "قُريظ" نام گروهي از اعراب است و بني قريظه يكي از سه طايفه مشهور يهود بودند كه بر اثر پيمان شكني در غزوۀ احزاب، پيامبر اسلام (ص) با آنان برخورد كرد، نام يكي از غزوه‌هاي پيامبر (ص) نيز، بني قريظه میباشد.[3]

نسب بني قريظه:
برخي آنان را طايفه‌اي از جذام و برادران يهود بني نضير مي‌دانند كه يهودي شدنشان در زمان «عاديا بن شموئيل» بود[4] برخي ديگر ايشان را اهل حجاز نمي‌دانند.
براي مهاجرتشان دلايلي ذكر كرده‌اند از جمله:
1- بر اثر ترس از حمله‌هاي بخت نصّر.
2- ازدياد جمعيت و كمبود امكانات محل سكونت.
3- قول مشهور اينكه بعد از حمله امپراطوري روم به فلسطين و كشتار يهوديان، به اينجا مهاجرت كردند و...، شغل ايشان كشاورزي بوده و دارايي خود را به رخ ديگران مي‌كشيدند.[5]

ياد كرد قرآن از بني قريظه:
در قرآن به نام ايشان تصريح نشده است، اما در تفاسير، شأن نزول برخي از آيات را به آنان نسبت داده‌اند.
با ورود پيامبر اسلام (ص) به مدينه و رواج اسلام و به گزارش آيات قرآني، يهوديان ساكن در مدينه دانستند اين پيامبر، همان پيامبر موعود است، اما چون ايشان را از ذريۀ هارون نديدند به او ايمان نياوردند.[6]
اصولاً اين اقوام، با پيامبر (ص) پيمان مصالحه داشتند كه طي آن، يهوديان حق تعرض به مسلمين را نداشتند، اما يكي از اوصاف بسيار بد جمعي از ايشان، پيمان شكني است كه گويا با تاريخ آنها همراه است.[7]
برتر دانستن امت خود نسبت به ديگران و...[8] احتمالاً از جمله دلائل پيمان شكني اقوام يهود است.
«اِنّ شَرَّ الدّوابِّ عِندَ اللهِ الّذينَ كَفَروا فَهُمْ لا يُؤمِنونَ. الّذينَ عاهَدتَّ مِنهُم ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهدَهُم في كُلَّ مَرَّةٌ وَهُمْ لا يَتّقونَ »[9]
«به يقين بدترين جنبندگان نزد خدا كساني هستند كه كافر شدند و ايمان نمي‌آورند، همان كساني كه با آنها عهد بستي سپس هر بار عهد و پيمان خود را مي‌شكنند و ( از پيمان و خيانت) پرهيز ندارند »

در آيات بعد به پيامبر (ص) دستور مي‌دهد كه ايشان را پراكنده سازد و اگر از خيانت ايشان بيم دارد، او نيز نقض پيمان كند.[10] يهود بني قينقاع در سال دوم هجري و يهود بني نضير در سال چهارم هجري به دليل پيمان شكني از مدينه تبعيد شده بودند و تنها همين گروه در مدينه باقي مانده بود و در سال پنجم بود كه غزوۀ احزاب رخ داد.[11]

نقش بني قريظه در غزوۀ خندق (احزاب):
عده‌اي از يهوديان بني نضير كه بعد از تبعيد در خيبر سكونت داشتند به مكه رفتند و براي جلب رضايت مشركان، دين آنان را بر حق دانستند.[12] و با وعده‌‌هايي، قبائل ديگر را بسيج كرده و سپاه احزاب را به راه انداختند[13]و از بني قريظه خواستند تا با آن همراه شوند، ابتدا نپذيرفتند اما سرانجام نقص پيمان كرده و ايشان را همراهي نمودند.
در جنگ احزاب از تهاجم بني قريظه و آذوقه فرستادن برای مشركان، به هراس افكندن كودكان و زنان سخن به بيان آمده است.[14] همچنين به مشركان سلاح رساندند و به تصور آنكه سپاه ده هزار نفري احزاب پيروز خواهند شد به جاسوسي و تخريب روحيۀ مسلمانان پرداختند تا ايشان را در پرتگاه خطر نابودي قرار دهند.[15]
اين جنگ با امدادهاي غيبي خداوند به پيروزي مسلمين منجر گشت اما خيانت و پيمكان شكني بني قريظه در نبرد احزاب كه در حساس ترين شرايط صورت گرفت و هستي اسلام در خطر بود، قابل گذشت نبود، از اين رو پيامبر (ص) پس از جنگ خندق به فرمان الهي مأمور سركوب آنان شد، با رسيدن سپاه اسلام مقابل دژهاي آنان، رسول خدا (ص) طبق سيرۀ هميشگي خود ابتدا از آنان خواست اسلام بياورند چون سرباز زدند، ايشان را محاصره كردند،[16] مدت محاصره 25 روز نقل شده است.[17]
بني قريظه از پيامبر خواستند تا با آنان چون بني نظير رفتار كند و به ايشان اجازه دهد اموال منقول خود را برداشته از مدينه خارج شوند، اما رسول خدا (ص) نپذيرفت، بار ديگر بني قريظه از پيامبر (ص) خواستند تا اموال خود را نيز بر جا گذاشته و از مدينه بيرون بروند ولي رسول خدا (ص) باز هم نپذيرفت و فقط خواستار تسليم شدن بی قید و شرط آنان بود.
درخواست ديگر بني قريظه اين بود كه هم پيمان خود ابولبابه، به سوي ايشان فرستاده شود تا در خصوص تسليم شدنشان رايزني كنند، با موافقت پيامبر (ص) ابولبابه ضمن توصيه به تسليم شدن، با اشاره به گردن خود به آنان فهماند كه كشته خواهند شد.[18]
سرانجام سعد بن معاذ از بزرگان قبيله اوس به عنوان حكم انتخاب شد و حكم او اين شد كه مردان را بكشند و زنان و كودكان را به اسيري بگيرند. رسول اكرم (ص) اين حكم را مطابق حكم خدا دانست و همۀ مردان و پسران بالغ را كشتند.[19]
براي اين كشتار ادله‌اي ذكر شده از جمله اينكه در عهدنامۀ ايشان آمده بود كه در صورت پيمان شكني، پيامبر (ص) در ريختن خون ايشان، آزاد است و اينكه خود ايشان داوري سعد بن معاذ را پذيرفته بودند و...[20]
غنائمي كه از اين غزوه بدست آمد ميان مسلمانان تقسيم شد و براي اولين بار سهم سواره و پياده مشخص گرديد.[21]

پيامدهاي غزوه بني قريظه:
1- فرو ريختن پايگاه مشركان عرب در مدينه.
2- تقويت بنيه مالي مسلملنان با غنائم.
3- پاك شدن مدينه از يهوديان خائن و...[22]