روانشناسی صنعتی و سازمانی

مدیران کل انجمن تاریخ عضویت : 2011-09-25

هدف اصلی روانشناس كار مطالعه و كاربرد آن دسته از اصول و یافته‌های علم روانشناسی است كه در رابطه بین انسان و كار او اثر می‌گذارد.

تعریف كار:
آدام اسمیت معتقد است كه سعادت و ثروت هر ملت، بسته به نیروی كار مردم آن
است. هانری میلر می‌گوید: كار و زندگی، لازم و ملزوم‌اند؛ كار كن برای
زندگی و زندگی كن برای كار. هنری فورد معتقد است شخصی كه از كار می‌گریزد،
از زندگی می‌گریزد. اسكار وایلر نیز گفته است كه هرچه كار سخت باشد،
بیكاری از آن سخت‌تر است…

تعریف روانشناسی كار:
در تعریف روانشناسی كار می‌توان گفت،‌ رشته‌ای از روانشناسی كه در آن
رفتار آدمی در رابطه با كار مورد مطالعه قرار می‌گیرد. هدف اصلی روانشناس
كار نیز مطالعه و كاربرد آن دسته از اصول و یافته‌های علم روانشناسی است
كه در رابطه بین انسان و كار او اثر می‌گذارد.
بنابراین، می‌توانیم قلمرو روانشناسی كار را به عنوان مطالعه رفتار آدمی در آن جنبه از حیات بدانیم كه:
با « كار» پیوندی تنگاتنگ دارد و رفتار آدمی را در رابطه با آن تحت مطالعه و بررسی قرار می‌دهد.
برای به حداقل رسانیدن این مشكلات انسانی در كار، از قوانین و یافته‌های روانشناسی استفاده می‌كند.
در روانشناسی كار كوشش اصلی روانشناس آن است كه:
ـ هر سازمان تولیدی یا خدماتی به تولید آن دسته از كالاها و خدمات بپردازد
كه اولاً، نیازهای «معقول» آدمی را تأمین كند و ثانیاً، در این راه، رفاه
جسمی و ارزش‌های شخصی و انسانی مردم نیز مورد توجه قرار گیرد.
ـ كارایی و خاصه اثربخشی فعالیت كاركنان سازمان‌ها در تولید و توزیع كالاها و خدمات، افزایش یابد.
ـ شرایطی فراهم شود تا كاركنان سازمان‌ها، با اعتقاد و علاقه به فعالیت بپردازند.
ـ ارزش‌های شخصی و انسانی كاركنان سازمان‌ها هم چنان محفوظ باقی بماند و
موجباتی فراهم گردد كه ایمنی كاركنان در زمینه سلامت جسمی و روانی، تأمین
شود.
ـ بهداشت روانی كاركنان سازمان‌ها با تمام ابعاد آن تأمین شود و رشد و
بالندگی شخصیت آنان همراه با افزایش كارایی و اثربخشی فعالیت‌شان،
مورد‌نظر قرار گیرد.
ـ مسایل انسانی در محیط كار حل شود و اگر بخواهیم واقع بینانه‌تر بیان
كنیم، «مسایل و مشكلات انسانی در محیط كار، به حداقل برسد و … ».

تعریف روانشناسی صنعتی:
در تعریف روانشناسی صنعتی (كه اكنون دیگر از این اصطلاح استفاده نمی‌شود)
آمده است: مطالعه رفتار آدمی در جنبه‌هایی از حیات كه به كار مربوط است و
بهره‌گیری از دانش حاصل از رفتار آدمی جهت به حداقل رسانیدن مشكلات وی در
كار.
تعریف روانشناسی صنعتی سازمانی:
این رشته روانشناسی را چنین تعریف كرده است: كاربرد اصول روانشناسی در محل
كار و مطالعه عواملی كه در سازمان‌ها بر كاركنان اثر می‌گذارد. به اعتقاد
اسپكتور، روانشناسی صنعتی و سازمانی، یعنی یافتن اصول علمی و به كارگیری
آن در محل كار.

كاربردهای كنونی روانشناسی در محیط كار
امروزه در كاربرد روانشناسی كار به پدیده‌هایی نظیر «تفاوت‌های فردی»،
«ساختار سازمانی»، «پاداش و دستمزد» «ساختار گروهی در سازمان»، «نظام
تنبیه و تشویق»، «طراحی وسایل كار»، «شرایط كار»، «انگیزش كاركنان» و
نظایر آن توجه می‌شود و قابل پیش‌بینی است كه در آینده نیز توجه روانشناس
كار یا روانشناسی صنعتی و سازمانی به جای «عوامل منفرد»، به «عمل متقابل
رفتار آدمی» و عوامل دیگری نظیر سازمان، شرایط كار، بهره‌وری، آدمك‌های
مصنوعی و… معطوف شود.