نامزدی ازدواج نیست

مادربزرگ می‌گفت هنگامی‌كه خواستگار آمد، تنها حق داشت از سوراخ جای كلید، مجلس را تماشا كند‌.
از آنجا هم كه چیزی پیدا نبود، یا چشم و ابروی داماد را می‌دید یا سبیلش
را یا گوشش را. هرقدر نگاهش را به این سو و آن سو چرخاند نتوانست چهره او
را یكبار كامل ببیند.

همه كارها و حرف‌ها و قرار و مدارها به‌عهده بزرگ‌ترها بود تا سرانجام
روز عروسی فرا می‌رسید: داماد را از یك‌طرف كوچه می‌آوردند‌، عروس را از
طرف دیگر.مقابل چهره هریك آیینه‌ای نگاه داشته بودند. آرام‌آرام كه به هم
نزدیك می‌شدند برای نخستین بار یكدیگر را در آیینه می‌دیدند؛ پس از آنكه
جهیزیه عروس در خانه‌اش چیده شد و خطبه عقد را هم خوانده بودند.

این گونه ازدواج برای جوانان جامعه كنونی ما به‌ویژه در شهرهای بزرگ و نزد
قشر تحصیل‌كرده و دانشگاهی افسانه است و پدر و مادرها از یك سو تعلق خاطر
و ریشه در باورهای نسل مادربزرگ دارند كه دریچه شناخت همسر آینده‌اش
سوراخ جای كلید بود و برای نخستین بار او را در روز عروسی می‌دید؛ روز
شروع زندگی‌شان! نسلی كه نه تنها با اجازه بزرگ‌ترها كه با تصمیم آنها
ازدواج می‌كرد و از سوی دیگر مسئول برآوردن خواسته‌ها و نیازهای
فرزندانشان بود‌. نسل جدید‌: نسلی با روح پیچیده، گسترده و حق طلب امروزین
كه اصول و قواعد و آداب ازدواج و زندگی را خدمتگزار و روشنگر و
تسهیل‌كننده راهش می‌خواهد نه بند و زنجیری كه به دنبال قربانی گرفتن از
میان انسان‌هاست. برای پدر و مادرها كشیده شدن از این دو سو مرحله‌گذاری
است كه هنوز به پایان نرسیده.

كشتی معیارهای ازدواج، انتخاب همسر و شكل و شیوه زندگی مشترك‌، همچنان در
تلاطم است؛ تلاطمی كه حاصل برخورد امواج باورها و سنت‌های پیشینیان با
نیازها، پرسش‌ها و خواسته‌های انسان‌های امروز است و كار پدر و مادرها كه
سكان دار این كشتی هستند و در انتظار آرام‌شدن دریا‌، چندان ساده نیست.
توجه به برخی نكات و اصلاح برخی روش‌ها كارآمد و مفید خواهد بود. اگر برخی
پدر و مادرها گرد غفلت را از دیدگان زدوده و امور را با نگاهی واقع‌بین و
متناسب با نیازها و شرایط روز ببینند آنگاه زودتر شاهد آرام شدن امواج
خواهیم بود. با انتخاب عاقلانه همسر زندگی‌های مشترك آرام‌تر و لذتبخش‌تر
می‌شود.

انتخاب موفقیت آمیز همسر مستلزم عوامل بسیاری از جمله داشتن شناخت است.
سیر منطقی این انتخاب شامل مراحل: انتخاب اولیه ، گذراندن دوره شناخت
نامزد و تصمیم‌گیری نهایی در مورد اوست.كم بها دادن به مرحله میانی (دوره
شناخت نامزد و همسر آینده )موجب بالا رفتن امكان اشتباه در تصمیم‌گیری
نهایی است. برای نزدیك شدن به كیفیت و كمیت مطلوب دوره شناخت همچنان شاهد
موانع فرهنگی‌‌ای هستیم كه هرقدر به شهرهای كوچك و نقاط دور افتاده كشور
نزدیك شویم آن موانع را عظیم‌تر خواهیم یافت‌.

1- عقد برای راحتی خیال‌: هنوز هم خانواده‌هایی هستند كه پس از انجام
مرحله خواستگاری و انتخاب اولیه دختر و پسر‌، با حذف مرحله شناخت‌، مهر
عقد دائم بر انتخاب اولیه ایشان زده و دوره نامزدی را تبدیل به دوره عقد
می‌كنند. استدلال این‌گونه خانواده‌ها چنین است: می‌خواهیم عقدشان كنیم
خیالمان راحت شود؛ به بیان دیگر، تن سپردن به دوره آشنایی پیش از ازدواج
فرزندان برای این پدر و مادرها اسباب ناراحتی خیال است.

از نتایج احتمالی این شتاب والدین برای رسیدن به آرامش آن است كه اگر
انتخاب، اشتباه بود و ناهمخوانی و مشكلاتی در رابطه زوج وجود داشت با عقد
زودهنگام‌، ناچار شوند به زندگی نامطلوب تن داده و یا درصورت از كف دادن
طاقت‌، پس از سال‌ها رنج و تحمل و مدارا به‌دنبال طلاق رفته و تبعات و
پیامدهای آن را پذیرا باشند؛ چنین است كه تعجیل برای رسیدن به آرامش خیال
لزوماً ایشان را به هدف مطلوب نخواهد رساند. از این رو بهتر است
خانواده‌ها بعد از آشنایی اولیه اقدام به رفت و آمد خانوداگی كرده و در
چارچوب شرع و عرف جامعه اجازه دهند دختر و پسر زیر نظر والدین با خصوصیات
یكدیگر بیشتر آشنا شوند تا هم این آشنایی باعث كاهش تضادهای بعدی گردد و
هم خانواده ها با رعایت عرف مرسوم راه آشنایی بیشتر را فراهم كنند.

2- مقاومت در برابر حقیقت: گرچه خانواده‌ها پس از مراسم خواستگاری و
انتخاب اولیه دختر و پسر، با معاشرت آنها برای شناخت بیشتر موافقت می‌كنند
اما همیشه انصراف و پشیمانی ایشان از انتخاب را به‌سادگی نمی‌پذیرند،
غافل از آنكه پس از دوره شناخت با 2گزاره منطقی روبه‌رو هستیم كه یكی
تایید و دیگری رد انتخاب است و دلیل منطقی وجود ندارد كه لزوما در انتظار
تایید انتخاب باشیم، در حالی كه برخی انگیزه‌های احساسی و فرهنگی والدین
را به انتظار تایید انتخاب می‌نشاند و پشیمانی فرزندشان از انتخاب را
گونه‌ای ناكامی و شكست می‌دانند؛

به‌ویژه اگر این پشیمانی (پشیمانی از انتخاب فرد خاص پس از دوره نامزدی)
چندبار تكرار شود‌.چه بسا همین انگیزه‌ها و تمایلات احساسی و فرهنگی و
شتاب برای عروس یا داماد‌كردن فرزند و نیز هراس از به‌هم خوردن نامزدی
فضای تصمیم‌گیری عاقلانه را برای زوج جوان تنگ كند. چه خوب است اگر پدر و
مادر پس از دوره شناخت به فرزند خود بگویند: اگر به انتخاب خود باور و
اطمینان بیشتر یافته‌ای از انتخاب درست تو خوشحالیم و اگر از انتخاب خود
پشیمان شده‌ای باز هم خوشحالیم كه به موقع متوجه مشكلات احتمالی شده و از
یك زندگی مشترك ناموفق‌، بركنار مانده‌ای.

3- پخش اخبار: یكی از اشتباهات و عادات ناپسند فرهنگی برخی والدین آن است
كه پیش از قطعی شدن مسئله انتخاب همسر‌، در حالی‌كه فرزندشان دوره شناخت
نامزد را می‌گذراند دوست و فامیل را از انتخاب اولیه فرزندشان باخبر
می‌سازند، همین امر سبب می‌شود كه اگر زن یا مرد جوان از انتخاب خود
پشیمان شوند فضای مناسبی برای بیان آنچه در دل دارند، نیابند. گویی باید
دلیل پشیمانی و نتایج شناخت نامزد را برای همه اطرافیان توضیح دهند. قدری
خودداری در بیان مسائل خصوصی خانواده و پرهیز از شتاب برای خبركردن دیگران
از پیامد منفی رنج و فشار روحی برای فرزندان خواهد كاست.

گاه پیچیدگی و بزرگی این اشتباه در حدی است كه برخی خانواده‌ها شروع
آشنایی و نامزدی زوج جوان را با یك مهمانی مفصل اعلام می‌كنند. دوستی
می‌گفت: پس از قدری معاشرت و شناخت نامزدم، از انتخاب خود پشیمان شده و
خانواده را از پشیمانی و تغییر تصمیمم آگاه كردم، پس از آن از مادرم
شنیدم: « نمی‌خوام چیه؟ من 200نفر را شام دادم! » سخن این مادر به خوبی
نشانگر كاستی‌هایی است كه در آن حرف مردم، همچنان پیشتاز است و بر سعادت
فرد ترجیح داده می‌شود.

4- شتاب برای تداركات ازدواج‌: اگر هنگامی‌كه زوج نامزد شده در حال شناخت
یكدیگر هستند‌، خانواده‌ها را در تدارك جشن و تهیه جهیزیه و گرفتن وام
و... ببینند خود را در معرض یك عمل انجام شده می‌یابند و دوره نامزدی
عملاً كاركرد واقعی و اصلی خودش (شناخت) را از دست داده و تبدیل به مقدمه
ازدواج می‌شود. مفیدتر است اگر در دوره شناخت نامزد، رفتار والدین‌،
همواره به زوج نامزد‌شده نشان دهد كه بیش و پیش از هر چیز در انتظار نتیجه
شناخت و تحقیق زوج از یكدیگر هستند‌.

5- آسان‌گیری نابه‌جا: بارها شاهد بوده‌ایم كه زن یا مرد جوان از برخی
رفتار ناشایست نامزد و یا مشكلات ارتباطی‌اش با او نزد پدر و مادر
شكایت‌می‌برد و از ایشان می‌شنود كه «خوب می‌شه.وقتی رفتید زیر‌یك‌سقف
درست می‌شه.»روشن است كه نمی‌توان در رؤیا و تخیل و آرمان خواهی مطلق زیست
و توقع انسان كامل از همسر داشت اما هشدارهایی چون گرایش فرد به
مواد‌مخدر، وابستگی‌های بسیار به خانواده، خسّت، عدم‌كنترل خشم، داشتن
همنشینان ناشایست و تفاوت‌های عمیق و وسیع فرهنگی و فردی و... مواردی نیست
كه به‌سادگی قابل چشم پوشی باشد و تنها زیر یك سقف رفتن مشكلی را حل
نمی‌كند. گاه دیده شده كه برخی خانواده‌ها توقع دارند اختلالات روحی و
مشكلات اخلاقی و رفتاری فرزندشان نیز با ازدواج برطرف شود‌! به بیان دیگر
ازدواج را جایگزین مراجعه به روانپزشك و مشاور می‌دانند.

6- چشم پوشی از اهمیت مشاوره: به انتظار روزی هستیم كه افراد‌، با همان
جدیت و باوری كه برای درمان مشكلات جسمی‌، به پزشكان متخصص مراجعه كرده و
آماده پذیرش هر زحمت و هزینه‌ای برای رسیدن به سلامت و بهبودی هستند‌،
برای حل مسائل روحی و معنوی زندگی‌، مانند انتخاب همسر نیز مراجعه به
روان‌شناس و مشاور را لازم بدانند.

7- نداشتن توانایی تفكیك مسائل: معاشرت محدود زن و مرد جوان در دوره
نامزدی‌، گونه‌ای وابستگی و تعلق خاطر ایجاد می‌كند (هر قدر هم كه برای
خود تكرار كنند در دوره شناخت به‌سر می‌برند‌)این وابستگی و تعلق خاطر‌،
زمانی دردسر ساز می‌شود كه زوج متوجه می‌شوند مشكلات جدی در رابطه‌شان
دارند اما به‌دلیل بندهای احساسی قادر به تصمیم‌گیری عاقلانه نیستند‌. در
این گونه شرایط برعهده والدین است كه فرزند را در تفكیك مسائل احساسی و
عقلی یاری داده و به او یادآور شوند كه برای ‌تن ندادن به زندگی فرسایشی و
قربانی نشدن به‌دلیل ازدواج اشتباه، باید دوره نقاهت روحی و احساسی و رنج
دل كندن را تاب آورد.

8- به تأخیر انداختن آزمایش‌های پزشكی‌: شایسته است انجام آزمایش‌های
پزشكی‌، پیش از آغاز مرحله شناخت مورد توجه قرار گیرد‌. گاه غفلت از این
امر پیامدهای رنج آور و یا جبران‌ناپذیری را به‌دنبال می‌آورد و آن زمانی
است كه زوج جوان پس از اطمینان یافتن از هماهنگی و توافق فكری و فرهنگی و
ایجاد وابستگی و باور به یكدیگر‌، نتیجه منفی آزمایش را مانع ازدواج خود
می‌بینند.