ضرورت جستجوی راهی برای تخلیه هیجان جوانان

یک سوال چندگزینه ای؛
کدام مورد خطرناک تر است و عوارض بیشتری دارد؟ قتل، تجاوز، دزدی یا آب
بازی؟ شاید نحوه طرح این سوال را نپسندید و بگویید همه اینها بد هستند یا
اینکه اینها اصلا با هم قابل مقایسه نیستند...


با توجه به بحث های اخیری که در این مورد در جامعه مان رخ داده، بیایید
فرض کنیم که همه این موارد بد هستند، زیرا ممکن است باعث ایجاد آسیب هایی
در جامعه شوند و در شرایط آرمانی نباید هیچ کدام از اینها اتفاق بیفتد اما
برای کسانی که در زمینه آسیب های اجتماعی کار می کنند، همه این موارد برابر
نیستند. برخی آسیب های بیشتری ایجاد می کنند و برخی کمتر.


می خواهم اینجا مثالی از قرآن بزنم که برایم بسیار آموزنده بوده است.
خداوند می فرماید: «از تو درباره شراب و قمار می پرسند؛ بگو که در آنها
گناه بزرگی است و منافعی برای مردم، اما مضرات آن از منافعش بیشتر است.»
زیبایی قضیه از دید من، به عنوان یک متخصص علوم رفتاری، اشاره به هر دو طرف
مثبت و منفی رفتار است. اینکه حتی وقتی می خواهیم درباره مطلبی صحبت کنیم
که قصد داریم آن را نفی کنیم به هر دو جنبه خوب و بدش اشاره کنیم.


پس هر کدام از این آسیب ها هم می توانند جنبه های مثبت و منفی داشته
باشند و اگر ترازویی داشته باشیم که بشود نکته های مثبت و منفی هر یک را در
کفه های آن گذاشت و با هم مقایسه کرد، می توانیم بگوییم که بد کدام و بدتر
کدام است.


برای اینکه دید بهتری به موضوع داشته باشیم، بیایید موارد مختلفی را که
باعث ایجاد آسیب می شوند، مرور کنیم و بعد ببینیم عقل چه حکمی خواهد کرد.
بدیهی است جلوگیری از موردی که آسیب بیشتری ایجاد کند، واجب تر است.


بیکاری و فقر شاید از مهم ترین زمینه سازهای بروز آسیب های اجتماعی
هستند که زمینه را برای بروز انواع و اقسام جرائم از دزدی، کلاهبرداری،
رشوه گیری و فساد مالی، مصرف و قاچاق مواد گرفته تا قتل و جنایت و تجاوز
مهیا می کنند اما برخی دیگر از آسیب ها برخاسته از فقر و بیکاری نیستند،
بلکه از نیاز انسان به تفریح و لذت و تمایل به تجربه کارهای هیجان انگیز
برمی خیزند.


● نیاز به تفریح سالم و دسته جمعی


هر انسانی به تفریح نیاز دارد و از آنچه در اختیار دارد برای تفریح
استفاده می کند؛ این وسیله ممکن است تفنگ آبپاش باشد یا پایپی که با آن
ماده محرک شیشه را مصرف می کنند. جوانان ما برای تفریح چه در اختیار دارند؟
آیا امکانات ورزشی و تفریحی متنوع و ارزان قیمتی دارند که روزهای خود را
با آن بگذرانند؟ آیا زمینه های هنری آنقدر وسیع و فراگیر است که بتواند
پاسخگوی میل نوجویی و لذت طلبی آنها باشد؟ آیا جامعه جای مناسبی برای شادی و
محملی برای تفریح آنها فراهم کرده است؟ پس چرا از افزایش غیرقابل انکار
مصرف مواد به خصوص محرک های صنعتی که یکی، دو سالی است به پرمصرف ترین ماده
بین جوانان تبدیل شده و روزبه روز هم مصرف آن بیشتر می شود، تعجب می کنیم؟
کدام را ترجیح بدهیم؛ اینکه یک جوان برود پارتی و اکس مصرف کند و چند
ساعتی به اصطلاح تفریح کند، با دوستانش شیشه مصرف کند و برای تجاوز دسته
جمعی نقشه بکشد یا با تفنگ آبپاش با رعایت نکات اخلاقی و شرعی دوستش را خیس
کند؟ آسیب کدام کمتر است؟


چرا تنها جایی که بحث کاهش آسیب را پذیرفته ایم و به آن عمل می کنیم،
مصرف موادمخدر (مثل تریاک، هرویین و کراک) است؟ احتمالا اگر ترس از ایدز
نبود، الان آن کار را هم انجام نداده بودیم ولی به لطف برنامه های کاهش
آسیب مصرف مواد، حداقل در حال حاضر گسترش ایدز بین معتادان تزریقی تا حد
قابل توجهی مهار شده، مصرف غیرقانونی مواد در گروه قابل توجهی از معتادان
به خصوص در زندان ها کاهش یافته و به تبع آن مشکلاتی که می توانست از این
هم شدیدتر باشد، در گروهی از افراد محدود شده است.


چرا در زمینه های دیگر به فکر کاهش آسیب نیستیم؟ اگر نمی توانیم صد را به دست بیاوریم، باید حداقل از آسیب های بزرگ تر پیشگیری کنیم.


به نظر من بزرگ ترین و موثرترین کاری که امروز ستاد مبارزه با مواد مخدر
می تواند انجام دهد، این است که به دنبال برگزاری جشن های مشابهی چون آب
بازی در پارک ها با رعایت اصول اخلاقی و شرعی باشد. برخورد حذفی با این
جوانان و ابتکار خلاقانه آنها بیشترین نفع را برای کارتل های تولید و توزیع
موادمخدر خواهد داشت. بهتر آن است که بتوان نظارت اخلاقی و شرعی را در این
گونه برنامه ها لحاظ کرد.