آریو برزن، سردار دلاور ایرانی که در برابر سپاه اسکندر مقدونی پایداری کرد

آریــو بـَـرزَن (Ario Barzan)، نام سردار ایرانی بود که در کوه های سرزمین پارسی خود، ایران، در برابر سپاه اسکندر مقدونی ایستادگی کرد تا جایی که خود و سربازانش تا واپسین تن کشته شدند.
نام آریوبرزن به معنی ایرانی باشکوه است.


مکان و شرح نبرد هنگ آریوبرزن و سپاه اسکندر

نبردگاه آریوبرزن و اسکندر را در چند جای گوناگون حدس زده اند،به نظر می‌آید نبردگاه جایی در استان کهگیلویه و بویراحمد کنونی و یا غرب استان فارس و یا بنا بر برخی روایت ها اطراف شهر ارجان یا آریاگان (بهبهان کنونی) باشد.
در هر صورت، ناآشنایی اسکندر و سپاهش با منطقه به سود پارسیان بود، ولی یک چوپان که تاریخنگاران نام او را لی‌بانی نوشته‌اند، راه گذر از کوهستان و میانبر را به مقدونیان نشان داد و اسکندر توانست آریوبرزن و یارانش را به دام اندازد. (البته گفته می‌شود که اسکندر پس از پایان جنگ آن چوپان را به خاطر خیانت می‌کشد).
آریوبرزن با ۴۰ سوار و ۵۰۰۰ سرباز پیاده، خود را بی‌پروا به سپاه مقدونی زد و شمار بسیاری از یونانیان را کشت و خود نیز تلفات بسیاری داد،ولی در نهایت موفق شد از محاصرهٔ سپاه اسکندر بگریزد.
چون از محاصره بیرون آمد خواست تا به کمک پایتخت بشتابد و آن را پیش از رسیدن سپاه مقدونی اشغال کند. اما لشگر اسکندر که از راه جلگه به پارس رفته بودند، مانع او شدند. در این هنگام وی به مخاطره ی سختی افتاد، ولی باز هم راضی نشد تسلیم گردد.
بر پایه یادداشتهای روزانه کالیستنس مورخ رسمی اسکندر، ۱۲ آگوست (٢١ امرداد) سال ۳۳۰ پیش از میلاد، نیروهای اسکندر مقدونی در پیشروی به سوی پرسپولیس (یونانیان تخت جمشید را پرسپولیس به معنای شهر پارسی می خواندند) پایتخت آن زمان ایران، در یک منطقه کوهستانی صعب العبور با یک هنگ ارتش ایران (۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ نفر) به فرماندهی آریو برزن رو به رو شد و از پیشروی باز ایستاد. این هنگ چندین روز مانع ادامه پیشروی ارتش ده‌ها هزار نفری اسکندر شده بود که مصر، بابل و شوش را پیشتر گرفته بود و در سه جنگ، خود داریوش سوم را شکست و فراری داده بود. سرانجام این هنگ با محاصره کوهها و حمله به افراد آن از ارتفاعات بالاتر از پای درآمد و فرمانده سرسخت آن نیز برخاک افتاد.
مورخ دربار اسکندر نوشته است که اگر چنین مقاومتی در نبرد گوگمل (در کردستان کنونی عراق) در برابر ما صورت گرفته بود، شکست مان قطعی بود. در گوگمل با خروج غیر منتظره داریوش سوم از صحنه، واحدهای ارتش ایران نیز که در حال پیروز شدن بر ما بودند، در پی او دست به عقب نشینی زدند و ما پیروز شدیم.
داریوش سوم در جهت شمال شرقی ایران فرار کرده بود و آریو برزن در ارتفاعات جنوب ایران و در مسیر پرسپولیس به ایستادگی ادامه می‌داد.



آریوبرزن با شمار اندکی سوار و پیاده خود را به سپاه عظیم دشمن زده بود. او می خواست زودتر از یونانیان خود را به تخت جمشید برساند تا بتواند از آن دفاع کند. در این هنگام آن قسمت از سپاه اسکندر که در جلگه مانده بود، راه را بر او گرفت.
لازم به یادآوری است که یوتاب (به معنی درخشنده و بیمانند) خواهر آریو برزن نیز فرماندهی بخشی از سپاهیان برادر را برعهده داشت و در کوه‌ها راه را بر اسکندر بست . یوتاب همراه برادر به مقابله با سپاه اسکندر رفتند و به خاطر نبود نیروی کافی همگی به دست سپاه اسکندر کشته شدند.




در کتاب آتیلا نوشته ی لویزدول آمده است که در آخرین نبرد، اسکندر که از شجاعت آریو برزن خوشش آمده بود به او پیشنهاد داده بود که تسلیم شود تا مجبور به کشتن او نشود؛ ولی آریوبرزن گفته بود: "شاهنشاه ایران مرا به اینجا فرستاده تا از این مکان دفاع کنم و من تا جان در بدن دارم از این مکان دفاع خواهم کرد." اسکندر نیز در جواب او گفته بود: "شاه تو فرار کرده. تو نیز تسلیم شو تا به پاس شجاعتت تو را فرمانروای ایران کنم." ولی آریو برزن جواب داده بود: "پس حالا که شاهنشاه رفته من نیز در این مکان می مانم و آنقدر مبارزه میکنم تا بمیرم."
اسکندر که پایداری او را دیده بود دستور داد تا او را از راه دور و با نیزه و تیر بزنند. کمانداران و سربازان اسکندر آنقدر با تیر و نیزه او را زدند که یک نقطه ی سالم در بدن او باقی نماند. پس از مرگ، او را درهمان محل به خاک سپردند و روی قبر او نوشتند "به یاد لئونیداس"

مقایسه آریوبرزن با همتا و مشابه یونانی



حتماَ لئونیداس را به خاطر دارید! داستان نبرد ترموپیل را به یاد دارید؟! نبرد آریوبرزن درست ۹۰ سال پس از ایستادگی لئونیداس یکم در برابر ارتش خشایارشا در جنگ ترموپیل رخ داد که آن هم در ماه آگوست بود و از این نظر این دو واقعه ی تاریخی بسیار همانند یکدیگرند. اما تفاوت میان مقاومت لئونیداس و ایستادگی آریوبرزن در چند نکته است...

مهم ترین آنها این که لئونیداس به اجبار قانون در برابر ارتش ایران ایستادگی کرد، اما آریو برزن بدون اجبار و از روی عشق به وطن ماند.
از شباهت های مرگ لئونیداس با آریو برزن این است که هر دو در راه محافظت از یک معبر مردند و لئونیداس نیز مانند آریو برزن آنقدر با تیر و نیزه زده شد تا از پا درآمد.
به دلیل همین شباهت بود که اسکندر دستور داده بود روی قبر آریوبرزن بنویسند "به یاد لئونیداس".