آیین مهری و چند دسته گی

هر دین یا آیین,اندیشه و حتی زبانی که از یک کس,یک خانواده,یک گروه,یک شهر و یا یک کشور بیرون رود بدست کس یا کسانی که آن چیز را میگیرند بومی سازی میشود.بومی سازی به این چم(آرش یا معنا) است که درونمایه و ریشه و پایه چیز یا چیزهایی دگرگونی پدید نیاید ولی بخشی یا همه برونمایه آن بسته به ساختار جایگاهی که آن چیز یا چیزهایی به آن وارد شده است دگرگون میشود(ولی اگر درونمایه دگرگون شود دیگر بومی سازی نیست بلکه ساختن چیز تازه است).

بومی سازی در زیست از ساده ترین گونه جانداری که باکتری است هست تا گیاهان و جانوران و آدمیان.هر جانداری اگر از جایی به جای دیگر برود,پس از یک دوره زمانی بسته به توانایی آن جاندار میتواند با جای نو و تازه سازگار و بومی آنجا شود.زبان نیز به همین گون است.برای نمونه خانواده زبانهای آریایی یا هندواروپایی همه ریشه در زبان سنسکریت دارند ولی در برونمایه آنها نزدیکی زیادی میان آنها دیده نمیشود.درباره اندیشه یادم می آید که در یکم دبیرستان آموزگار زیست ما(شاید هم دوم!درست به یاد ندارم چون یکم و دوم دبیرستان من یک آموزگار زیست داشتم) درباره DNA دی ان ای(که من دوست دارم که خرد یاخته ای بخوانمش) میگفت که چگونه همه کارهای بدن تنها با فرمان DNA انجام میشود که ناگهان گشتی به سوره ق آیه ۱۶ زد که در آنجا آمده ما از شاهرگ آدمی به او نزدیکتریم و او DNA را درستی این آیه دانست که خدا درون یاخته(سلول) های ما و بدون تردید از رگ گردن نزدیکتر است.آنچه روشن است ایشان این اندیشه را برای خود که با ساختار اندیشه زیست شناسی شان بومی سازی کرده بودند.گاهی نیز که با یک مسلمان گفتگو میکردم میدیدم که آنها پایه خدا و بیکرانی او را پذیرفته بودند و چیزهای دیگر را بسته به ساختار اندیشه و فرهنگ خود دگرگون کرده بودند و باز می اندیشیدند که درباره الله یا خدای اسلام سخن میگویند که باید می آمدم و میگفتم که بر پایه این آیه و این و آن الله آنچه شما نمی اندیشید نیست آنگونه است.

در دین و آیین به همین گونه است.برای نمونه دین بودایی در هند یک سری هنر و آیین جدا از خاور دور دارد یا دین مسیحیت که کلیسا با کلیسا در بخشهایی یکسان نیستند و هنری که برای این دین گذاشته شده در همه کشورهای مسیحی یکسان نیست.حتی در دین زرتشت با خواندن برگردانهای گاتها سروده های زرتشت میتوان بومی سازی شدن برخی از آنها با اندیشه نویسنده هایش را نشان میدهد.من به خودی خود هیچ انگیزه ای نمیبینم که این بومی سازی در آیین مهری که با آن گستره زیادش بدست مردمان در جایگاه های گیتایی(جغرافیایی) گوناگون انجام نشده باشد.در بومی سازی یک دسته از گروه نخستین جدا و برای به خودی خود شناسایی میشوند.در دین و آیینها مسیحیت دسته(فرقه) کاتولیک و پروتستان و دیگر دارد یا اسلام سنی و شیعه و دیگر.پس میتوان گفت که آیین مهری نیز برای خودش دسته های گوناگونی داشته است که حتی اندیشه هایی از یکدیگر وام میگرفتند(جلوتر در جستار نمونه های آن را خواهید دید) و آمیختگی از همه یا بخش بزرگی از همه دسته های آیین مهری بوده که به اروپا میرود و در آنجا باز بومی سازی شده و آیین مهری آنگونه که در اروپا بوده را می بینیم.آیین مهری بسته از ایران نبوده که یکراست به روم فرستاده شده باشد که در میانه راه مردمی آن را بازکرده و بهره ای ازش ببرند و بدون دگرگونی در آن دوباره درش را می بستند که به راه خود تا روم ادامه دهد! به این انگیزه هرچه که آیین مهری روم داشت به حتم به ایران برنمیگردد و باید نگاه خود را به دیگر مهریان داشته باشیم.

در پایین به ریشه یابی چیزهایی که در آیین میترایی و چگونگی آن در دسته های گوناگون و آفرینه هایی که بر یکدیگر گذاشته اند را در می یابیم.